VU Magazine 1976 - pagina 473

Mü magazine 31

Prof. mr. J. de Ruiter: 'Functie van recht is welzijn mogelijk te maken'

het veld van onderzoek. Er moet dus nog niet worden gedacht aan concrete rechtsverhoudingen of rechtsregels. Het beginsel ligt ten grondslag aan iedere mogelijke rechtsregel en het is zondereen bepaalde inhoud. Zo bezien is bij voorbeeld ,,Soevereiniteit in eigen kring" wèl een beginsel, omdat het ten grondslag ligt aan het denken over de onderlinge verhoudingen van bepaalde samenlevingsverbanden, zonder over enig verband iets inhoudelijks te bevatten. ,,Hebt eerbied voor het leven", is geen beginsel in deze zin: er wordt namelijk een keus gemaakt en er wordt een inhoudelijke uitspraak gedaan.

Risico's Bij het formuleren van een dergelijk rechtsbeginsel kan inspiratie worden geput uit de bijbel. Maar ook hier bestaan risico's: namelijk dat men de Bijbel gebruikt om er goedkeuring in te zoeken van eigen denkbeelden. Ook schuilt gevaar in 't bijbels woordgebruik. Wanneer in de Bijbel wordt gesproken van „we?", ,,gerechtigheid",,,rechtvaardigheid", ,,verzoening" dan gaat het niet over bepaalde aspecten van het menselijk samenleven maar over de kern ervan. Bijbelse gerechtigheid en menselijk recht verhouden zich tot elkaar als existentie en functie. De gemakkelijke overstap van het een naar het ander is niet mogelijk, zou in ieder geval leiden tot oppervlakkigheid. In het betoog van prof. Bianchi in het Zeitschrift für Evangelische Ethik (in samenvatting hiernaast afgedrukt) wordt op grond van het Oude Testament afschaffing van het nu geldende strafrecht, met zijn publiekrechtelijke structuur, voorgesteld om dit plaats te doen maken voor een op privaatrechtelijke leest geschoeid strafrecht. Dit is methodisch onjuist. Het rechtsdenken in het Oude Testament werd bepaald door de maatschappelijke en culturele situatie van die tijd. Het strijdt met de regels van zinvolle vergelijking als een dergelijke grondstructuur in onze samenleving wordt overgeplant. De rechtsvorming wordt zo geheel buiten de historische context geplaatst dat gevreesd moet worden dat het daardoor bij een ideaal zonder meer blijft Een kritische bezinning op het strafrecht is nodig, maar hoe moet het in de door prof. Bianchi voorgestelde structuur met de misdrijven die zich niet tegen één persoon richten, maar tegen de samenleving als geheel? Zullen de „straffen", wanneer het slachtoffer inspraak krijgt bij het bepalen daarvan niet onbarmhartiger zijn dan bij een meer geobjectiveerd overheidsoptreden? ,

Welzijn Grondleggend voor het rechtsdenken zou de notie kunnen zijn, dat recht een functie is van menselijk welzijn. Het steeds weerkerende refrein van Israels wetgeving is: „opdat u welga en gij lang woont in het land dat gij in bezit zult nemen".T)e betekenis van deze verwijzing naar welzijn in geval van rechtsbetrachting, is die van een werkelijke, innerlijke, functionele samenhang: de functie van het recht in de samen-

Prof. mr. H. Bianchi: È«%v

%%}f 35*^^ >J

^NX«

'Duizenden mensen vastgehouden als voorbeeld'

therapie of her-socialisering van delinquenten belast zijn, komen uit de kringen in de samenleving die of de macht bezitten om uit te maken wat crimineel gedrag is, of daar dicht bij staan. Hun boodschap komt eigenlijk neer op: „ Wees toch niet zo dom om in je eigen groep te blijven. Kom bij ons: hier magje speculeren met dollars. Jullie stelen auto's en daarvoor kom je in de gevangenis". Zo'n boodschap zou nog acceptabel zijn, wanneer de delinquent werd geholpen om naar de middengroep op te klimmen. Dat kan en wil men echter niet. Der.gelijke gedachten hebben de sociale werkers verlamd. Het is niet prettig te ontdekken dat je een moralist met geheven wijsvinger bent, die zelf aan de kant staat waar het leven beter en zonniger is. Met de voortgaande professionalisering is de therapie en de hulpverlening opgenomen in het bestaande strafrechtsysteem, d.w.z. in het systeen dat van het bestrijdingsmodel uitgaat. In de ogen van de betrokkenen moet dit een weinig oprechte indruk maken. De strafrechter maakt zich boos over hen, de maatschappelijk werker wil hen helpen nette mensen te worden. Toepassing van het medische model is slechts een verandering geweest in de methode, niet in het principe. De positie van de delinquent is er al met al door verslechterd. In feite krijgt hij al levenslang door het stigma dat de samenleving hem opdrukt als hij met de strafrechter in aanraking is geweest. Toepassing van het medische bestrijdingsmodel stigmatiseert hem dubbel: als misdadiger en als geestelijk gestoorde. Daar komt hij nooit meer over heen; hij wordt ermee te gronde gericht.

Voorbeeld stellen In de meeste Europese landen is de theorie over de algemene preventie in feite de belangrijkste rechtvaardiging van de strafrechtspleging. Aangenomen wordt in deze theorie dat de strafrechtspleging in staat zou zijn potentiële misdadigers af te schrikken. Een groot moreel bezwaar van deze theorie is, dat mensen worden gestraft als voorbeeld voor anderen. Ze worden als middel gebruikt. De algemene preventie heeft ertoe geleid, dat in de meeste landen vele duizenden mensen worden vastgehouden als voorbeeld. De vraag rijst dan: hoeveel mensen heb je eigenlijk nodig om de uit oogpunt van algemene preventie gewenste werking te bereiken? Daarbij komt nog, dat de werkelijke omvang van de criminaliteit onbekend is. We vermoeden dat een zeer gering deel van de werkelijke criminaliteit boven water wordt gebracht. We weten ook, dat de constante criminaliteitscijfers eenvoudigweg worden veroorzaakt door de constante vervolgingsactiviteiten en door niets anders. Toch bestaan er grote verschillen. In Nederland en Noorwegen komt één op de negenduizend inwoners ooit in de gevangenis terecht; in de VS één op de negenhonderd. In de drie landen luidt de boodschap die door de strafrechtspleging wordt verbreid gelijk: dit of dat zul je niet doen. In de VS staat op moord op een politieman zeventien maal levenslang (een absurde straf). Hetzelfde delict kan in

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen