VU Magazine 1978 - pagina 295

3i:3

1^ magame 29

Kort geleden verscheen het eerste deel uit een reeks van vier monografieën over „onze" zeventiende eeuw. ,,Het kopergeld van de Gouden Eeuw", zo heet deze serie. Het is geen titel die onmiddellijk associaties wekt met roemrijke daden van stadhouders en slotvoogden. Een bUk op de inhoudsopgave van het eerste deel bevestigt dat het inderdaad om iets anders gaat: boven het eerste hoofdstuk staat: „Mensen van klein beleid en vermi^en"; boven het derde: „Buiten de samenleving"; boven het vierde: „Eerlijke armoede". In „Het Kopergeld van de Gouden Eeuw" wordt geschetst hoe „de gewone man'^ in die tijd leefde, voelde, dacht. Aan de auteur, VU-hoogleraar prof. dr. A. Th. Van Deursen (nieuwe geschiedenis) vroeg VU-magazine hoe de belangstelling die historici aan de dag leggen voor de geschiedenis van de „massa" valt te verklaren. Prof. Van Deursen zag twee mogelijke verklaringen. De eerste zou kunnen zijn, dat mensen die nü leven, andere zaken in de geschiedenis belangrijk vinden dan de mensen die veertig, vijftig jaar geleden leefden. Wanneer zich in een samenleving emancipatie-processen voltrekken, dan zal dat leiden tot een herwaardering van de geschiedenis. Duidelijk is dat te zien aan de geschiedenis van de arbeidende klasse, een klasse die vroeger politiek onmondig was en in de geschiedenisboekjes niet aan Mfl kwam. In veel landen waar hun emancipatie voortschrijdt, ontwikkelt zich een andere kijk op het verleden. , ,In ons land is iets dergelijks ook een beetje te zien. In geschiedenisboekjes die op de lagere scholen worden gebruikt wordt nogal wat aandacht besteed aan het dagelijks leven: aan het leven aan boord van de schepen; aan de inrichting van arbeiderswoningen in de 19e eeuw". Een andere verklaring moet worden gezocht bij de historici zelf. Vooral onder invloed van Franse historici ging men aandacht besteden aan de „geschiedenis

j^^m

van de mentaliteit" en dan vooral de mentaliteit van de volksmassa's. Het eerste deel uit de serie is gewijd aan „het dagelijks brood^', het gaat over de sociaal-economische positie van de verschillende bevolldng^roepen. Het levert een ander beeld van het tijdperk op, dan VU-magazine via de lagere school heeft meegdu-egen. Het verschil moet ook hier vermoedelijk worden to^eschreven aan de verschillende optieken van waaruit de gesdiiedenis wordt beschouwd. „Ziet men in de Gouden Eeuw voornamelijk een erfenis waarop men nu nc^ teert, dan vraagt dat een bepaalde aanpak. Gaat men, zoals in onze tijd, letten op het lot van intussen geëmancipeerden dan ligt een andere benadering voor de hand." Hoe was de gewone man er aan toe? Globaal kan worden gezegd, dat zijn materiele omstandigheden niet al te best waren, maar toch altyd nog aanzienlijk beter dan in de omringende landen. Prof. Van Deursen acht het mogeUjk dat de regeringsvorm te maken moet hebben gehad met het feit dat Holland betrekkelijk gunstig afstak. Vomo^tt van vorstelijk abs<rfutisme kende men niet. Het is aannemelijk dat de regenten zich iets meer dan een absoluut vorst gelegen moesten laten liggen aan de publieke opinie. „Verder was er hier meer welvaart dan elders en ook al was men niet bewust ingesteld op het verdelen daarvan, toch sijpelde er onwillekeurig meer door naar beneden. Het was niet voor niets dat buitenlanders hier zo graag wilden komen wwien". Op deze pagina's staat een compleet hoofdstuk uit het boek van Prof. Van D^irsen. (cjl)

(Het Ki^>ergeld van de Gooden Eeuw, het dagei^ks brood, door A. Th. Van Deursen, 158 bladasijden, prijs: ƒ 15,-. Uitgave: Van Crorcnm & Com. BV, Assen, Amsterdam).

9

verlegenheid te helpen door hen over te leveren aan erkende woekeraars! Maar al begrijpen de regenten dat enerzijds zelf ook wel, anderzijds zien ze ook niet hoe men het zonder die woekeraars zou moeten stellen. Zolang de banken van lening nu eenmaal niet zijn afgeschaft, zegt de Leidse magistraat, behoort er ook in deze stad een te wezen. Want daar woont ,,een groote menichte schamele luyden", die thans gedwongen zijn geld te gaan lenen in Haarlem, Delft of Den Haag, wat nodeloos verlies van tijd en kosten betekent. Of deze berooiden overigens de lommerd werkelijk nodig hadden w a s voor sommigen nog de vraag. In het archief van de Staten van Holland bevindt zich een merkwaardig plan uit het jaar 1606, met allerlei voorstellen voor een nieuw belastingsysteem, duidelijk bedoeld om het geld te halen waar het zit. namelijk bij de rijken. Maar deze vriend van de armen heeft voor de lombardiersklanten geen goed woord over. Voor hem is het zonneklaar, ,,cfaf vele schamele luyden ende andere haerselven bederven om naer te comen haer ingeboren vitie van superbieteyt, gulsicheyt ende andersins" - dat is de enige reden w a a r o m ze geld o p n e m e n . Wie geld leent is voor deze scribent eenvoudig iemand die boven zijn stand verkiest te leven. D e prachtlievende edelman, die land en huizen verhypothequeert. maar even goed de eenvoudige boer die een avondje uit is en van de bierbank niet scheiden kan: Tot den lesten duyt sal lek 't nog verteeren, Dan blijven noch wel alle mijn cleêren, Want lek mag ontbeeren den paltrock wel; lek hope dat het noch lang somer wezen sel . . . Van herten moet ick meer vreuchden bedryven, Al soude mijn broeck en paltrock blijven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen