VU Magazine 1979 - pagina 16

1^ magazine 14

! VRIJE U N I V E R S I T E I T

Pro!,

Mr, A, ANEMA

NATIONAAL-SOCIALISTISCHE FASCISTEN-POLITIEK

\ i ;,

DE iTALIAANSCH-

WOK

FASCISTiSCHE

A, J.4NSE

• «

• STAATSLEER

•!

• NSB-brochure 1941

De gevoelsverwarring die optrad na de ontdekking dat een a.r. leider, tevens fractievoorzitter van het CDA, als j o n g e m a n had getekend voor de Germaanse SS, lijkt vooral zo groot o m d a t zich na de bevrijding een beeld had vastgezet van een gereformeerde gezindte die - op een enkele persoonlijke ontsporingen na - ais geheel i m m u u n was gebleken voor fascistische denkbeelden. Het relatief grote aantal verzetsslachtoffers in gereformeerde kringen sprak duidelijke taai. Welke bezwaren men ook mocht hebben tegen de antirevolutionairen, in de oorlog waren ze „ g o e d " geweest. Trouwens het hele Nederlandse volk was „ g o e d " geweest, zo wilde het na de bevrijding. De „ f o u t e n " hoorden er eenvoudig niet bij. De inhoud van de illegale bladen geeft een w a t minder rooskleurig beeld van de tijdens de bezettingsjaren aangenomen houding. Meer dan driekwart houdt zich „neutraal" klaagde november 1944 nog een illegaal geschrift. Bruins Slot, redacteur van het illegale Trouw, stelde in het Gedenkboek van de Gereformeerde Kerken (1949) kort en duidelijk: „Dat het Nederlandse volk tijdens de afgelopen oorlog als geheel goed is geweest, is een mythe." Hij zondert daarvan de gereformeerden niet uit. „ Voor de gereformeerde volksgroep, die hoewel met een iets gunstiger verhoudingscijfer, zich aan deze algemene aanklacht niet kan onttrekken, is dit toch een zwaarder aanklacht. Haar was meer gegeven in historisch, in schriftuurlijk inzicht. Van haar werd dus ook meer geelst. \Nie zou durven zeggen dat zij dit ook heeft opgebracht?" Het ,,wie zonder zonde is . . . " van Berghuis slaat op feiten.

„Nog juist op t i j d " In zijn in 1974 verschenen boek „Protestants Nederland en Duitsland 1933-1941" (Het Spectrum) heeft VU-historicus dr. Ger van Roon gedetailleerd beschreven hoe in protestantse kringen gereageerd is o p de opkomst van het nationaal-so-

Prof. Anne Anema

cialisme in Duitsland en in welke mate er lijnen lopen naar de in de eerste bezettingsjaren aangenomen houding. Prof. dr. H. Berkhof oordeelde over deze studie: ,,lk zie nu hoeveel er bij mij, en zeker ook bij vele andere tijdgenoten, in deze periode van 35 jaar kon worden overdreven of verjaagd, vergeten of verdrongen of geromantiseerd en verheerlijkt. Dit onderzoek is nog juist op tijd geschreven." Wie het boek van dr. Van Roon heeft gelezen, kan zich wellicht iets beter het decor voorstellen waartegen zich gebeurtenissen afspeelden, waarover de kranten heden ten dage weer vol staan. Hij laat het wel uitz'n hoofd iets af te dingen op de stelling van Bruins Slot. Overigens „ e r / r a n net zo'n boek geschreven worden over het liberale, katholieke of socialistische volksdeel", zei Van Roon bij het verschijnen van zijn studie (VUMagazine, maart '74). Dick Verkijks ook in 1974 verschenen boek „Radio Hilversum 1940-1945" waarin o.a. de houding van de diverse omroepverenigingen in Nederland w o r d t beschreven, versterkt dat vermoeden. Het w o r d t uit dit soort boeken duidelijk w a a r o m er voor grote delen van het Nederlandse volk alle aanleiding was o m veel van w a t in de bezettingsjaren en daarvoor is gebeurd, maar zo snel m o gelijk te vergeten. De periode w e r d gezien als een intermezzo, dat heel weinig te maken had met wat zich daarvoor en daarna in Nederland heeft afgespeeld. Zo nu en dan verschenen in de jaren vijftig berichtjes over de verbluffend geringe kennis van de Duitse schooljeugd over de oorlogsjaren. De o p voeders zwegen er over. In Nederland lagen de zaken niet zoveel anders. De belangstelling voor de bezettingsperiode was in Nederland in de jaren vijftig gering. Verdringing, ook hier. Het denken in die jaren werd beheerst door de „ k o u d e o o r l o g " en de voor velen traumatische ervaring van het verlies van de macht over Indonesië. Actueel scheen daarin niet een bezinning op de vraag w a t het fascisme nu voor een verschijnsel was, hoeveel het daarmee ook te maken had. De begrippen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen