VU Magazine 1980 - pagina 238

]ff} magazine 16 king, sociale werkzaamheid - werden overgenomen door anderen, zowel geestelijken als, later, leken. Telkens in de verdere twaalfde eeuw vindt men pogingen genoemde idealen concreet gestalte te geven, desnoods tegen een predikverbod van kerkelijke autoriteiten in. Valdes, een leek, raakte daarbij onherstelbaar met de toenmalige kerk in conflict; de door hem geïnspireerde beweging van Armen van Lyon, of Waldenzen, gold sedert 1184 als ketters. Beter verging het, omstreeks 1200, Franciscus van Assisi. Hij, apostel van de armoede bij uitstek, prediker en tevens vredestichter, werd gered door zijn onwankelbare trouw aan het kerkelijk gezag. Met Franciscus konden de nieuwsoortige idealen van armoede en apostolaat een, overigens nooit gemakkelijke, plaats in de ordening van de middeleeuwse kerk krijgen.

Fascinerende gestalten Terug naar het begin van de twaalfde eeuw. In westelijk Frankrijk konden zich toen een drietal predikende heremieten, later ieder stichter van kloosters, in een aanzienlijke populariteit verheugen. Over deze ,,Wanderprediger", fascinerende gestalten, verre voorgangers van Valdes en Franciscus, bestaat al heel wat moderne literatuur. Maar niet meer dan terloops werd tot dusver aandacht besteed aan een voor hen uiterst belangrijk facet van hun werkzaamheid, namelijk hun talrijke en hardnekkige pogingen om in kerk en maatschappij de vrede te herstellen. Het kan verbazing wekken dat juist strenge asceten, mannen die geacht werden de dingen dezer wereld met onverschilligheid gade te slaan, zich geroepen voelden tot actieve vredesarbeid, en dat de samenleving hun daarvoor ruimte gaf.

Het licht der heremieten In de uitgestrekte, nog nauwelijks ontgonnen bosgebieden van westelijk Frankrijk huisden omstreeks 1100 opmerkelijk veel heremieten; tijdgenoten konden het aloude Egypte van de woestijnvaders herleefd wanen. Uit dit milieu van merendeels anonieme kluizenaars traden drie figuren naar voren die een grote reputatie verwierven in flinke delen van Frankrijk en Engeland. De befaamdste onder hen was zonder twijfel de uit Bretagne afkomstige Robert van Arbrissel (gestorven in 1116),

Oorkonde uit 1181 uit de bibliotheelc van Rouaan waarin Vitalis van Savigny wordt vermeld.

een charismatische en originele persoonlijkheid wiens eigenzinnige daden veel stof deden opwaaien. Eén van de grootste predikers van zijn tijd. Hij kreeg veel volgelingen, vooral vrouwelijke. Voor deze aanhang stichtte hij een al spoedig vermaard klooster, Fontevrault. Bij zijn dood had Fontevrault al 18 priorijen, dochterkloosters van de moederabdij, en leefden er in deze kloosters meer dan 2000 zusters en broeders - een indrukwekkend succes. Stellig was Robert in de mode. Zelf van eenvoudige afkomst wist hij, behalve sympathie van het volk, ook de gunst van de adel te winnen, met name van edelvrouwen. Kerkelijke autoriteiten sloegen, vooral aanvankelijk, zijn rusteloos bedrijf met veel zorg gade; een minder prudente en practische persoonlijkheid dan Robert bleek te zijn zou gemakkelijk met hen in ernstige problemen zijn geraakt. Onherstelbare verwijdering bleef echter uit, en Robert, ,,het licht der heremieten" stierf in een roep van heiligheid. Een andere formidabele persoonlijkheid was Vitalis de heremiet (gestorven in 1122), een Normandiër. Na aanvankelijk kanunnik te zijn geweest

van de voorname kapittelkerk in Mortain, in westelijk Normandië, en kapelaan van de graaf van die plaats, gaf hij zijn ambten en inkomsten prijs: hij koos voor het kluizenaarsleven. Spoedig gold hij als één van de leidslieden van de Westfranse heremietenkolonies. Zeer welsprekend en door niemand te intimideren, won ook deze krachtige heremiet zoveel leerlingen dat hij na zeventien heremietenjaren een klooster voor mannen stichtte, te Savigny in het uiterste zuidwesten van Normandië; later kwam nog een vrouwenklooster tot stand, bij Mortain. Naar zijn belangrijkste kloosterstichting wordt hij thans gewoonlijk Vitalis van Savigny genoemd. Ook hij stierf in een roep van heiligheid evenals de derde hier te noemen figuur, Bernard van Thiron (gestorven in 1116), uit het Noordfranse Picardië afkomstig. Hij werd abt van een klooster in Ploitiers, in Zuidwest-Frankrijk. Al spoedig als abt afgezet omdat zijn verkiezing juridisch betwistbaar was, trok hij zich terug als heremiet in de Westfranse wouden. De verdere lotgevallen van deze beminnelijke en gevoelige man (hij bezat wat men noemde de gave der tranen) komen overeen met die van Vitalis. Ook Bernard werd één der prominenten onder de heremietenschare, ook hij stichtte tenslotte een klooster, voor mannen, namelijk Thiron in Le Perche, oostelijk van Normandië.

Sterke stormrammen met goddeüjke macht Robert, Vitalis en Bernard, door vriendschap verbonden, hadden een passie voor de prediking; daarvoor ondernamen zij nu eens alleen, dan samen verre tochten. ,,Barrevoets trokken zij door het Franse land. In dorpen, vestingplaatsen en steden predikten zij het woord Gods. Zij haalden de mensen uit de dwalingen van hun leven, en als sterke stormrammen beukten en doorbraken zij, krachtig geholpen door de goddelijke macht, de muren van ongeloof en ondeugden. Zij ontrukten de harten der mensen aan de liefde voor het vergankehjke". Met hun prediking riepen zij bovenal op tot bekering en boete. Hun welsprekend woord spaarde nederigen noch hooggeplaatsen. Ook de priesterstand bleef niet buiten schot: overal keerden zij zich tegen de huwelijken en de wereldlijke belangen van de priesters. Dat de levenswijze der priesters zich niet onderscheidde van die van leken, maakte hen in de ogen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen