VU Magazine 1980 - pagina 461

Wl MAGAZINE 33 blijkt bepalend voor de manier, waarop ze in de Westeuropese traditie gebruikt werden.

kere mate van stilering was aan deze afbeeldingen dus niet vreemd.

Hooglied Het Hooglied is wel een van de centrale boeken waar het gaat om bloemensymboliek. Omdat de tekst bestaat uit uitspraken van een bruid en bruidegom, die men meestal beschouwde als verwijzingen naar Maria en Christus, zijn de hier genoemde planten tot hun vaste attributen geworden. De lelie tussen de doornen is dus Maria (HoogHed 2:2), wat weer goed te combineren valt met het feit, dat de witte lelie ook Maria's maagdelijkheid aanduidt. Een soortgelijke betekenis heeft ook het brandende braambos dat niet door het vuur verteerd wordt (Exodus 3:2); Maria baarde wel een kind, maar werd niet aangetast door het vuur der zinnelijke lusten. Vanwege zijn uiterlijk kon het klaverblad makkelijk als symbool voor de Drieëenheid worden gezien, en de cyclamen (waarvan de bloem een rood hart heeft) als aanduiding van Maria's smart. Vanzelfsprekend betekenden bomen als de dadelpalm, de olijf en de vijg vruchtbaarheid en welvaart (o.a. Richteren 9:8-11).

Bij het einde der Middeleeuwen en wel speciaal in de zestiende eeuw begint samen met de opkomst van een nieuwwereldbeeld, waarin de empirische wetenschap belangrijker wordt, ook de status van de Bijbelplant te veranderen. Dat hangt ongetwijfeld samen met de reizen naar Palestina die frequenter werden. Ook een meer specifiek botanische belangstelling voor de flora van het Heilig Land begint zich te openbaren. Op de tentoonstelling waren foto's te zien van het herbarium dat de zestiende-eeuwse Duitse arts Rauhwolff heeft aangelegd bij zijn bezoek aan Palestina. Deze verschuiving van de aandacht had voor onze artistieke traditie tot gevolg dat de Bijbelse plant geheel uit het oog van de ,,vrije"" kunstenaar verdween, om het objekt te worden van illustratoren van wetenschappe-

Dat we ook op dit gebied in aanraking komen met moeilijkheden in verband met diskutabele vertalingen, moge blijken uit het geval van de plant in welks schaduw Jona zich ophoudt (Jona 4:6). De Vulgaat vertaalt klimop (Hedera helix), de Statenvertaling wonderboom (Ricinus communis), terwijl er ook nog andere bewerkingen zijn, die er een pompoen (Cucurbita pepo) van maken. Bij het afbeelden van deze scène kan de kunstenaar dus alle kanten op. Natuurlijk kunnen we hier geen recht doen aan de Bijbelse plantensymboliek in zijn geheel. Wel moeten we eerlijkheidshalve toegeven, dat op een gegeven ogenblik ook weer de medische traditie haar invloed kreeg. En wel in die vorm, dat planten met een bepaalde geneeskrachtige werking opgenomen werden in het artistieke repertoire. Zij werden dan meestal afgebeeld bij een heilige die in verband stond met een ziekte, waartegen de plant op enigerlei wijze bescherming bood. Hetgeen inhoudt, dat de plant uit de Bijbel nog steeds niet om zichzelf werd afgebeeld met als gevolg, dat natuurgetrouwheid dikwijls niet voorop stond. Zolang men de plant maar globaal kon thuisbrengen, was aan de eis van duidelijkheid voldaan. Een ze-

Verschuiving van aandacht

lijke werken. Nu kwam de reahstische manier van afbeelden voorop te staan, hetgeen nog toenam naarmate de plantkunde zich verder ontwikkelde. Hoewel er in de loop van vier eeuwen natuurlijk nog wel het een en ander veranderd is - de manier, waarop amateurs als Munting (1696) en Scheuchzer (eind 18de eeuw) met hun planten omgaan, doet ons nogal ,,magisch" aan - is de aard van de belangsteHing hetzelfde gebleven, voornamelijk intellektueel. Zo ziet men hoe het mogelijk is uit de manier waarop een cultuur haar flora benadert, af te leiden wat de voornaamste uitgangspunten van zo"n periode zijn. Het was in het kader van de expositie ,,Planten uit de Bijbel" helaas niet mogelijk veel aandacht te schenken aan aspekten als hier aangestipt. Toch kan iedere bezoeker, gewapend met een kritisch waarnemingsvermogen, zich ervan vergewissen, dat het afbeelden van planten uit de Bijbel niet steeds op dezelfde wijze heeft plaatsgevonden. •

,T5S#-*«S3«Sfi.&

'Wel een r ^ uitfrieskmd woord' Hortulanus Daan Smit (door de rekter voorbereiding gewerkt. Veel plant^i niagnificiis b^ de opening van de tentoonstelling per abuis aangesprolien als ,,onze hortularius") heeft heel wat reakties ontvangen op „zijn" tentoonstelling „Flanten uit de bijbel", die tot 25 oktober in de VU te zien was. „'tlskostel^komtezieii water allemaal in het reaktieboek staaU De tweede dag hield de VU een open avond voor de buurtbewoners. De volgende morgen zag ik dat de manden met vruchten leeg waren. In bet reaktieboek vond ik de volgende notitie: „De groene druiven waren lekkerder dan de blauwe!" Kinderen vinden het vooral spannend dat je op stenen door „de Jordaan" kunt lopen. In het kraampje waar naast een katalogus tal van bybelse platen en zaden verkrijgbaar zyn worden uitstekende zaken gedaan. Vooral de myrte vliegt de deur uit en Daan Smit weet zeker dat dat komt door zyn beschrijvmg van deze plant m VU-magazine. Helaas is het aanbod Daan Smit schat (half oktober) dat er ai tussen de tien- en vijftienduizend bezoekers zijn geweest, niet alleen uit ons land maar ook uit het buitenland zoals Duitee en Engelse hortuiani) terwijl de tentoonstelling zelfs de Duitse vakpers wist te halen. Ook IsraëH konden worden verwelkomd. En er is in het plantenwmkeltje dan al voor 65Ö0 gulden omgezet. Da's veel. „Maar dat moet ook wd, want 't is een dure tentoonstelling". Anderhalfjaar heeft Daan Smit aan de

komen uit de hortus zelf, maar ook heeft Daan Smit v^ftig universitaire tuinen over de gehele wereld aangeschreven om er planten en zaden te verkrijgen. Uit Israël kwam poster- en herbarium-ma- | teriaal. Enkele notities van bezoekers in het reaktieboek: ,,Wat is er veel moois op de wereld. Jammer dat er altijd wel ergens oorlog is". ,,Prachtige verzameling, ook de noten waren heerlijk". ,,Wel een reis uit Friesland waard"_ ,,In wünder, sa moai!" ,,Hierin herkent men de VU" , Jk ben nu al aan het sparen voor Israël" ,,Wel mooi, maar zo was het niet!" Mozes. ,,Waar is de gereformeerde inslag? Kritisch EO-lid" ,,Overstelpend, welk 'n pracht. Inspireert mij tot nader Bijbel lezéÊ Bekeerd!" , ,Ik zweet er nog van, maar de tentoon stelling is prachtig!" ,,Al drie keer geweest" (FST)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen