VU Magazine 1981 - pagina 371

De werkgelegenheicl in het Duitsland van HiflJer door prof. dr. H. Visser Er wordt de laatste jaren wel gesproken van een economische crisis. De, vergeleken met andere perioden in de geschiedenis, ongekend snelle groei van de produktie van goederen en diensten die de jaren vijftig en zestig kenmerkte, heeft plaats gemaakt voor stagnatie. De werkloosheid is in de meeste westerse industrielanden gestegen tot een hoogte die we na de Tweede Wereldoorlog niet meer gewend waren. Sommigen zien parallellen met de jaren dertig. Gelukkig is de situatie nu toch lang niet zo slecht als toen. Mag nu de groei er wat uit zijn, toen was sprake van een enorm snelle daling van de produktie, waarna in veel landen het herstel maar heel moeizaam ging. Er was toen een neerwaartse spiraalbeweging waar we nu nog voor gespaard gebleven zijn: internationale kapitaalstromen droogden op, banken gingen failliet en sleepten andere ondernemingen in hun val mee (en omgekeerd) de verschillende landen maakten elkaar het leven nog eens extra zuur door handelsbelemmeringen in te voeren of te verzwaren en de overheid beperkte haar uitgaven. De wereldhandel zakte als een lekgeprikte ballon ineen: volgens schattingen van de Volkenbond bedroeg de totale wereldexport in 1929 $ 33 miljard en op het dieptepunt van de depressie, in 1932, nog slechts $ 12,9 miljard. Bijzonder zwaar getroffen waren Duitsland en de Verenigde Staten. Volgens gegevens, verzameld en bewerkt door Angus Maddison (indertijd werkzaam bij de OEGD, nu hoogleraar in Groningen), steeg de werkloosheid als percentage van de afhankelijke beroepsbevolking (zelfstandigen dus niet meegere-

(Foto en onderschrift uit de Spiegel van 1936) Grote demonstratie van 80.000 nationaal-socialisten te Brunswijk. Hitler in gesprek met enige ordonnansen vu-Magazine 10 (1981) 9 (oktober)

kend) in Duitsland van 5,9% in 1929 tot 17,2% in 1932 en in de Verenigde Staten van 3,1 % tot 23,5 % (met een verdere stijging tot 24,7 % in 1933), terwijl ze in het Verenigd Koninkrijk van 5,9 % tot 13,1 % steeg en in Nederland van 1,7 % tot 8,3 % (het dieptepunt werd in Nederland pas in 1936 bereikt met 11,9 %). De pogingen om tot economisch herstel te komen hadden wisselend succes. De werkloosheid bleef hoog. In Duitsland was ze in 1936 echter van geen betekenis meer. Tijdgenoten keken met enig ontzag en bewondering naar Duitsland. Waardoor lukte in Duitsland de bestrijding van de werkloosheid zo goed? Het is ook nu niet van belang ontbloot om op die vraag een antwoord te zoeken.

De Duitse economie onder de Repuiiiielc van Weimar Herstelbetalingen en inflatie Voor een goed begrip van wat er in de jaren dertig gebeurde, is een overzicht van de economische problemen van Duitsland in de jaren twintig onontbeerlijk. Duitsland was de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog een ontreddend land. Erbestond grote politieke onrust. De nationale trots was gekrenkt. Frankrijk hield het Rijnland bezet. Opper-Silezië, Elzas-Uotharingen en het Saargebied moesten worden afgestaan, waarmee driekwart van de voorraden ijzererts verloren ging, alsmede 44 % van de produktiecapaciteit van ruwijzer, 38 % van die van staal en 26 % van die van steenkool. De geallieerden hadden bovendien bijna de gehele Duitse koopvaardijvloot opgeëist en de buitenlandse investeringen van Duitsland in beslag genomen. Duitsland werd daardoor in sterkere mate dan voorheen af hankelijk van de invoer van grondstoffen en verloor hulpbronnen waarmee het de voor die invoer benodigde deviezen zou kunnen verdienen. En dan was er nog de last van de herstelbetalingen. Bij de onderhandelingen in Versailles na de Duitse overgave konden de geallieerden het er niet over eens worden welk bedrag ze als herstelbetaling van Duitsland zouden eisen. Pas in april 1921 werd een 337

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen