VU Magazine 1983 - pagina 77

waarden geleid worden en daarmee tevens hun doel voorbijschieten en/of andere doeleinden dienen. Een goed voorbeeld hiervan levert de huidige discussie over de invoering van de zg. chips. Velen vrezen negatieve gevolgen van de invoering, zoals een sterke vergroting van de werkloosheid. Terwijl het nog maar de vraag is of het voor veel werkenden de arbeidstaak verlicht of aangenamer maakt. Toch is zekerheid omtrent deze gevolgen niet beslissend voor het al of niet invoeren van de chips, dat wil zeggen voor het al of niet laten doorgaan van de op gang zijnde ontwikkelingen.

Samenleving is op sommige gebieden over het levende punt heen Vrijwel iedereen vindt dat die ontwiki(elingen moeten doorgaan. Maar daarbij is er nauweliji^s meer sprake van dat wij die ontvvikkelingen in de liand tiebben. Het gefieel geeft veei meer de indruk dat die ontwikkelingen ons overkomen; zoals een regenbui over ons komt. Het belangrijke punt in deze gedachtengang is dus dat velen de indruk hebben dat er geen centrale, leidinggevende waarden meer zijn, die de ontwikkelingen in de hand kunnen houden en eventueel kunnen corrigeren. Althans dat er geen overeenstemming tussen de mensen is over zulke waarden. En zonder een dergelijke overeenstemming is het moeilijk een samenleving op een bevredigende wijze in te richten. Deze situatie wordt ook wel verwoord door te zeggen dat er geen algemeen belang, althans geen gezamenlijke visie op het algemeen belang meer is, en dat we alleen nog maar over deelbelangen kunnen spreken. Voor die deel-belangen kan men tegenwoordig veelvuldig groeperingen van mensen zien en horen opkomen (denk maar aan allerlei pressiegroepen, acties e.d.). Het kenmerkende van zo'n situatie is dat het voldoen aan de belangen van de ene groepering vaak ten koste gaat van de belangen van een andere groepering. Omdat er geen correctie is vanuit een algemeen belang. Als we op deze wijze spreken over centrale waarden, dan komt ook de godsdienst in het vizier. En voor de Nederlandse — en meer in het algemeen de westerse — samenleving betekent dat vooral de christelijke godsdienst. Velen zijn namelijk van mening dat de tiuidige ontwikkelingen in de samenleving alles te maken hebben

vu-Magazine 12(1983) 2 februari 1983

met de ontwikkelingen die zich in en rondom de christelijke godsdienst voordoen. Deze gedachtengang is niet zo vreemd. Het ontstaan en lange tijd ook het bestaan van onze moderne samenleving is namelijk nauw verweven geweest met de christelijke godsdienst. Men kan veilig stellen dat de christelijke godsdienst een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan het ontstaan en de ontwikkeling van onze samenleving. Men denke maar aan ons economisch leven, waarvan de ontwikkeling volgens velen in sterke mate is beïnvloed door bepaalde varianten van de christelijke godsdienst, met name het calvinisme of het puritanisme. Als we dus zojuist stelden dat de ontwikkelingen vroeger op gang gebracht zijn vanuit bepaalde waarden, vanuit een bepaalde visie op mens en samenleving en met een bepaald doel, dan kunnen we nu ook zeggen dat het hier ging om waarden, visies en doeleinden die door de christelijke godsdienst gestempeld waren. Zo kwam men er toe — met alle misverstanden en alle verkeerde gevoelens daaraan gebonden — te spreken over christelijke waarden en over een christelijke cultuur of een christelijke samenleving. Als men dan nu ziet dat de samenleving zich op een verkeerde wijze ontwikkelt en als men dan tegelijkertijd ziet dat de christelijke godsdienst een minder belangrijke plaats inneemt in het leven en het samenleven van de mensen,dan is het toch nietzo vreemd dat men een verband tussen deze twee verschijnselen legt. Dat men zich met andere woorden afvraagt of die verkeerde ontwikkelingen in de samenleving niet veroorzaakt worden door wat we hiervoor hebben aangeduid als secularisatie, in de verschillende betekenissen van het woord. Nu moeten we erg oppassen met dit soort redeneringen. Zeker in het huidige tijdsgewricht, waarin er mensen en bewegingen zijn die suggereren of bewerken dat wij de kwalen van onze samenleving te danken hebben aan het feit dat de mensen God hebben verlaten, daarmee tevens suggererend dat een bekering van individuele mensen ook de samenleving weer geneest. Zo simpel liggen de zaken echter niet. Alleen al het feit dat een aantal kwalijke ontwikkelingen in onze samenleving in stand gehouden of zelfs bevorderd worden door christenen èn niet-christenen, alsmede het feit dat verzet tegen die ontwikkelingen en pogingen om de samenleving te verbeteren afkomstig zijn van zowel christenen als niet-christenen, moet

ons voor zo'n simpele redenering bewaren. Bovendien impliceert deze redenering de pretentie dat alleen binnen de christelijke godsdienst de centrale waarden en waarheden zouden zijn te vinden, die nodig zijn om onze samenleving op bevredigende wijze te laten functioneren. Zo pretentieus zou ik niet willen zijn. Maar: dit alles neemt niet weg dat óók de afnemende betekenis van de christelijke godsdienst kan hebben bijgedragen aan de niet-bevredigende ontwikkeling van de samenleving en dat óók de christelijke godsdienst een bijdrage zou kunnen leveren als het gaat om het herstel van die centrale waarden, die onze samenleving weer richting zouden kunnen geven. Om die vraag gaat het uiteindelijk. Om de vraag of en zo ja, op welke wijze de christelijke godsdienst een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van die waarden, die onze samenleving (weer) richting zouden kunnen geven.

Herstel van centrale waarden kan onze samenleving weer richting geven Of om, zoals het ook wel is geformuleerd, de bijdrage van de christelijke godsdienst aan een noodzakelijk ,,publiek ethos". Zelf heb ik de overtuiging dat een dergelijke bijdrage mogelijk is. Maar daarvoor is het dan wel van wezenlijk belang dat de christelijke godsdienst en de samenleving zich op de juiste wijze tot elkaar verhouden. Hier ligt het belang van de in dit boek bepleite bij de huidige samenleving passende gestalte van de christelijke godsdienst. Een zonder meer gehandhaafde traditionele g odsdienstigheid kan die bijdrage niet leveren. We hebben immers gezien dat die steeds geïsoleerder ten opzichte van de zich veranderende samenleving komt te staan. Maar ook van een zonder meer aan de ontwikkelingen van de samenleving aangepaste christelijke godsdienst kunnen we die bijdrage niet verwachten. Zo'n godsdienst heeft immers elk kritisch vermogen ten opzichte van die ontwikkelingen prijsgegeven. Alleen vanuit wat we genoemd hebben een confrontatie tussen de wezenlijke elementen van de christelijke godsdienst en onze huidige samenleving mogen we een bijdrage verwachten aan de ontwikkeling van de samenleving in de goede zin des woords. Het is verleidelijk om te proberen hier een en ander uit te werken. Ik wil volstaan met het — bij wijze van illustratie

71

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen