VU Magazine 1983 - pagina 70

„De aantrekkeli|kheid van de jonge NIjpels boven de bijna-bejaarde Den Uyl" (foto's ANEFO)

Het blijft er overigens niet minder tragisch om, want sowieso is het individualisme dat de VVD voorstaat met name in de economische sfeer een anachronisme. Het samenspel van de technische ontwikkeling en het concurrentiekapitalisme heeft geleid tot een grootschalige maatschappij. Zo grootschalig is die maatschappij geworden, dat individueel initiatief, hoe prijzenswaardig ook, bijna altijd tot mislukken is gedoemd. De ondergang van zeer veel middenstandsbedrijven in de achterliggende decennia legt daarvan een niet mis te verstaan getuigenis af. Het is op zijn zachtst gezegd gezichtsbedrog, en minder vriendelijk uitgedrukt grove misleiding, het te laten voorkomen of dank zij individueel initiatief het tij, de economische malaise, zou kunnen worden gekeerd. Tegen deze achtergrond is het zo jammer, dat de samenwerking tussen christendemokraten en sociaaldemokraten in het tweede kabinet-Van Agt is mislukt; is het jammer dat, toen in de Partij van de Arbeid de realiteitszin toenam, het CDA toch weer zijn toevlucht heeft gezocht tot samenwerking met de VVD; en is het dubbel jammer dat in het nieuwe kabinet-Lubbers de (anachronistische) VVD-inbreng zo groot is, en het accent zo sterk ligt op beperking van de collectieve sector, waarbij de lasten zeer ongelijk worden verdeeld en zonder dat daaraan wordt gekoppeld een perspectiefrijk werkgelegenheidsbeleid. De minst bedeelden lijden daaronder het meest.

Medemenselijkheid Men zal toch werkelijk niet kunnen doorgaan met toe te zien dat in de bedrijven steeds meer mensen worden ontslagen en als overheid daar nóg een schepje boven op te doen. Daarmee wordt de toch al zo geringe samenhang in onze maatschappij nog verder ondermijnd. Er is momenteel sprake van een neerwaartse spiraal. Die moet worden doorbroken. De organisaties van werknemers en werkgevers zijn daarmee begonnen, toen zij — voor tiet eerst sinds tien jaar — weer een sociaal akkoord sloten, gericht op verruiming van de werkgelegenheid. Er zal nog veel meer moeten gebeuren, en daarbij is niet meer individualisme, maar, integendeel, juist meer medemenselijkheid nodig. Krachtige bijdragen zullen moeten worden geleverd tot herwinning van het besef van menselijke waardig64

heid bij de vele duizenden bij wie dat besef door reële of dreigende werkloosheid is aangetast. Meer zeggenschap voor de werknemers in de bedrijven, in plaats van het domhouden, waarvan telkens weer ergerlijke voorbeelden aan de dag treden, het creëren, op omvangrijke schaal, van zinvolle werkzaamheden voor werklozen, met name werkloze jongeren, zo nodig met behoud van hun uitkering. Ruimere mogelijkheden tot culturele ontplooiing nu de vrije tijd voor velen verder toeneemt, in plaats van op de culturele sector te bezuinigen. En in de arbeiderswijken van de grote steden een zeer krachtige inspanning op het gebied van woningbouw en stadsvernieuwing, inclusief voorzieningen voor in ons midden verblijvende mensen met eigen culturen. Natuurlijk, er zal bezuinigd moeten worden en van hen die dat kunnen opbrengen mag gerust een eigen bijdrage worden gevraagd. Maar tegen de zuigkracht van doorschietende verrechtsing zijn, naar rhoet worden gevreesd, vele op zichzelf teruggeworpen individuen niet of nauwelijks bestand. Alleen de overheid en de grote maatschappelijke organisaties zijn in deze grootschalige samenleving bij machte, die zuigkracht effectief te doorbreken. Men mag hun toewensen, dat zij zich hiervan bewust zijn, en dat onze politieke en maatschappelijke leiders het in deze moeilijke tijden op dit belangrijke punt niet laten afweten. Noten 1. S. M. Lipset, Der „Faschismus", die Linl<e, die Rechte und die Mitte; in E. Nolte, Hrsgr. Theorien über den Faschismus, Keulen/ Berlijn, 1967, biz. 479-481; A. J. Joes, Fascism in We contemporary world: Ideology, Evolution, Resurgence, Boulder, Colorado, 1978. 2. T. W. Adorno, e.a., The autoritarian personality. New York, 1950; zie ook J. Weima, Psychologie van het antipapisme, Hilversum/Antwerpen, 1963, i.h.b. bIz. 14-20 en 130-132. 3. Handelingen Tweede Kamer, 23 nov. 1982, blz. 707,708, 4. In een eerder programma wordt op ,.afvloeiingsregelingen" aangedrongen. 5. Handelingen, Tweede Kamer, 23 nov. 1982, blz. 708. 6. ld., blz. 707. 7. Geciteerd bij A. A. de Jonge, Hef Nationaal-Socialisme in Nederland, Den Haag, 1979 (2e druk), blz. 90. 8. Bron: Verkiezingsonderzoek Intomart/NOS, 1982. 9. Ook hier dringt zich een vergelijking met de NSB op, zeker als bovendien niet in dit artikel geciteerde elementen uit het programma van de OP in de beschouwing worden betrokken. Vgl. L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tv/eede Wereldoorlog, deel 1, Voorspel, 's-Gravenhage, 1969, blz. 269-270. 10. Karl W. Deutsch, Politics and Government, Boston, 1980,3rd ed., blz. 104-105; zie ook F. L. Garsten, Interpretations of fascism, in: Walter Laqueur, ed., Fascism, a reader's guide, Harmondsworth, 1979, blz. 457-487. * 11. A. A. de Jonge, Fascisme, uitg. Stichting Burgerschapskunde, Leiden, 1977, blz. 30. 12. W. Banning, Hedendaagse sociale bewegingen, Arnhem, editie 1954, blz. 178-179. vu-Magazine 12 (1983) 2 februari 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen