VU Magazine 1985 - pagina 162

Roelf Haan

Welke spiritualiteit? De samenw/erkende kerken in Nederland overwegen voor de komende jaren op hun agenda als prioriteit op te voeren de bevordering van de spiritualiteit. Dat moet natuurlijk nader worden ingevuld, wantanderszalzo'n uitdrukking verbazing wekken. Is het geïnspireerd spreken — het spreken door de Geest — niet ietsdat voorde kerk reeds eeuwen 'normaal' is? Als een kerk zegt de nadruk te willen leggen op 'de' spiritualiteit, dan komtdat bij mij overop dezelfde manier als namen van politieke partijen waarin het woord 'democratisch' voorkomt. Alsof een democratisch programma nietvanzelf moet spreken! Bij kerkelijke oproepen totspiritualiteit is er reden de wenkbrauwen te fronsen. Wanttotspiritualiteit kan je niet oproepen. De Spiritus, de Geest, roept zelf. Uit al ons handelen, vooral het publieke, spreekt een 'spiritualiteit'.Toen Willem Aantjesln zijn politieke werk werd geconfronteerd met zijn jeugdigefouten in de oorlog, had zijn partij nietde spiritualiteit om naar voren te brengen dat zijn latere loopbaan, en juist de meest recente, blijk had gegeven van volwassenwording en ommekeer en van een inhoudelijk politiek optreden dat eigenlijk de besteverwerking van dit verleden vormde waartoe een politicus bij machte is. Toen Ruding uithaalde naar wat hij zag als de morele gebreken van de werkloze, werd deze overmaat aan spiritualiteit gecorrigeerd d o o r d e Tweede-Kamerfractie van de VVD; haar commentaar kwam er op neer dat het niet verstandig is die dingen zo te zeggen: deleden van dit kabinet, die immers zakelijk een goed beleid voeren, moesten een beetje meer denken aan de presentatie van hun beleid.

136

Den Uyl nam het gezegde meer inhoudelijk serieus: nu had men, uit de mond van Ruding, e e n s e c h t d e 'geest' van de troonrede kunnen beluisteren. Toen ministervan Aardenne, voornamelijk door eigen schuld, maar gedeeltelijk natuurlijk door samen lopende omstandigheden, tot sy/77Öoo/(iets anders dan 'zondebok') werd voor het falen van de ministeriële verantwoording jegens de volksvertegenwoordiging, had hij niet de spiritualiteit om van de nood een deugd te maken en d e d e m o c r a t i e d e z o belangrijke symöo/Zscfte dienst te bewijzen terug te treden. De spiritualiteit van ons maatschappelijke leven i s e r h o e langer meer een van: als ik maarsuccesheb, of kan blijven zitten waar ikzit, en als het bureaucratisch apparaat waarmee ik mij vereenzelvig maar'efficiënt' is. Niet zo lang geleden werd naeen weinig 'spiritueel' kamerdebat een minister doorde voorzitter van de desbetreffende vaste commissie hartelijk gelukgewenst, niet metde kwaliteit van het besprokene,of de visie waarop men elkaar had gevonden, maar met het eenvoudige feit, dat in het debat 'succes' was behaald, doordatde presentatie kennelijk had 'gewerkt'. Despiritualiteit van onze samenleving is er een van stroomlijning, van zogenaamde zakelijkheid, van grootschaligheid en situatiemanagement. In zulk een samenleving wenden de mensen zich naarde kerk om het gemis van een andersoortspiritualiteit. Het op handen zijnde pausbezoekzal metde bekendesymbolische en theatrale middelen aandacht vragen v o o r d e 'hogere' dingen. Wie nog mocht menen dat kerkelijke spiritualiteit bij voorkeur

wordt gevonden in contemplatie, in stilte, in kleine groepen, en metname in daadwerkelijke zeggingskracht tegenoveróe ons omringende spiritualiteitvan machten succes en opkomen voor het eigen instituut, w o r d t d o o r deze pauselijke staatsiebezoeken welzeerteleurgesteld. Zij dragen het karakter van protocol, van diplomatieke organisatie en van massaregie, waarvan een verborgen politiekeen psychologische beïnvloeding uitgaat. De paus maakt gebruik van de diplomatieke mogelijkheden die voor hem openstaan omdat hij hoofd is van een kunstmatig staatje als het Vaticaan, maarwordtontvangen alsde leider van een grote hiërarchische wereldorganisatie, in de presentatie waarvan de ontvangende regerings-en kerkleiderszich herkennen, diezij althansom de een of andere reden belangrijk vinden. ,,Maar3 % katholieken zitop k o m s t p a u s t e w a c h t e n " aldus Trouwvan 28 februari, maar, zegt Simonis,,,waarheid is geen kwestie van meerderheid". De Uruguayse theoloog Segundo heeft er op gewezen datde mechanismen van een kunstmatige kerk, een kerk namelijkdie niet steunt op de geestelijke activiteit van het Werkvolk maar andere middelen te baat neemt, uitgerekend overeenkomen metde anti-Spirituele tendensen in onze maatschappij die beslag leggen op de geest van de meerderheid. Zo'n 'meerderheids' kerk, bezorgd om haar invloed als hiërarchisch instituut, bevordert een passief soort christendom, dat worden gemanaged doorartificiëleen traditionele vormen van pastoraat. Spirituele vernieuwing in de kerk komt per definitie uitkleinegroepen, voorhoeden voor

dienst en getuigenis inde 'buiten'kerkelijke wereld. Zij redeneren niet vanuitde kerk, maar naar de kerk toe. Hun spiritualiteit is er een van kerkverandering, alleen al omdatde samenleving zo sterk verandert, zodat een voortdurende bezinning op de missie van de kerk een levensvoorwaarde voor haar is. Welke spiritualiteitzal het pausbezoek in de hand werken? In Latijns-Amerika predikt hij de theologie van de 'verzoening', tegen de 'haat' en tegen het 'materialisme'. Dit komt letterlijk overeen met de redevoeringen van de militaire dictaturen, wier religiositeit er ook een is van massaopvoeringen en officialiteit en die de 'haat' eveneens localiseren bij hun tegenstanders. Ja, m a a r d e g e e s t w a a r u i t d e paus spreekt is toch e e n a n dere, zal men zeggen. Toch begrijp ik dan niet waarom, zoals Trouwvan 14 februari meldt, ,,het Vaticaan metde dictator van Haïti een overeenkomst heeft gesloten waarbij deze inspraak heeft in de bisschopsbenoemingen." Christelijke spiritualiteit ligt niet in het verlengde van deze politieke belangen. Zij is eigenlijk, aldus pater Harry Nouwen in Trouwvan 2 maart, een paradox.,,Omdat we eigenlijk niet tot deze wereld behoren", leidt zij juisttot engagement/n deze wereld. Dat kunnen we leren bij de d o o r d e paus veroordeelde 'materialistische' bevrijdingstheologie, die haaks staat op het kerkinstituut als manipulatorvan massareligiositeit. Zie het boek van Gustavo Gutierrez Drinken uit eigen bron. Op de spirituele voettocht van een volk, dat in het Engels uitkwam bij SOM Press (1 984), en waarvoor Nouwen een voorwoord schreef. Het boek gaat overde vraag 'hoe wij zullen zingen voor de Heer in een vreemd land' — het vreemde land van onze televisiecamera's.

vyü-Magazine14{1985)4april1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen