VU Magazine 1985 - pagina 128

Aardverschuiving of tijdverschijnsel?

De evangelische beweging en liet neo-conservatisme Het mag weer. "Verkleefdheid aan het bestaande", "afkerigheid van ingrijpende veranderingen" en "behoudzucht" — allemaal termen die Van Dale als omschrijving geeft van het begrip "conservatisme" — mogen weer bij de naamd genoemd. Conservatief zijn is allang geen schande meer. Waar jarenlang zelfs de aartsconservatief nog naarstig 'vooruitstrevend' klinkende elementen in het eigen denken zocht om maar niet voor 'behoudend' te hoeven doorgaan, kan deze thans weer ronduit, onbevangen en zonder gezichtsverlies voor zijn of haar behoudzuchtige standpunten uitkomen. Sterker nog: conservatisme raakt weer in de mode, al siert 'tzich nuendan met het voorvoegsel 'neo'. In de golfslag van het politieke denken is — na de progressieve jaren zestig en de kater die zich daaruit in het loop van het volgende decennium ontwikkelde — kennelijk nu de beurt aan het neo-conservatisme als'dominant cultuurpatroon'. Wat is er nieuw aan? En hoe is deze ontwikkeling te verklaren? De evangelische wortels van het neo-conservatisme. Een analyse. GertJ. Peelen Ere wie ere toekomt: Jerome Heldring, vermaard als internationaal georiënteerd commentator van NRC Handelsblad, pleitte er jaren geleden als eerste voor om 'taalinflatie' op dit punt tegen te gaan. Wie behoudend is noeme zich zo, was de stelling van enkele van zijn cursiefjes in die krant. 'Conservatief' is geen scheldwoord en wie die term uit vrees voor verguizing ontwijkt, plaatst daarmee zichzelf in een wat bedenkelijk licht. Recentelijk gaf Heldring dat conservatisme een nieuwe impuls. Hij deed dat in een eind vorig jaar gehouden Paradisolezing', waarin hij onder meer wees op de onderlinge verwantschap tussen conservatisme en christendom. Voor wie de lezing niet bijwoonden stond dat in verkorte vorm te lezen in de Haagse Posf van 1 december jl., toch bepaald geen weekblad dat om een behoudzuchtige opinie bekend staat, maar waarvan het voortbestaan juist nu weer in het geding is... "Het menselijk tekort! — Leg het maar naast mijn bord", dichtte ooit Cees Buddingh'. Datzelfde tekort is, aldus Heldring, uitgangspunt voor de pessimistische mens- en maatschappijbeschouwing die conservatisme heet. Het conservatieve denken komt voort uit "het ongeloof in een onbeperkte maakbaarheid van mens en wereld"

106

J. L. Heldring:,,onvermijdelijke nederlaag'

en leidt logischerwijs tot de consequentie, ,,dat het kwaad of het lijden geen tijdelijk verschijnsel is, geen verschijnsel dat toegeschreven kan worden aan verkeerde en veranderbare maatschappelijke structuren, maar dat het ingebakken is in de condition humaine." Conservatisme is een 'reactie' en bestaat dus slechts bij de gratie van het

tegendeel: het optimistische geloof in de vooruitgang. Een reactie is het conservatisme als geestelijke stroming dan ook in de eerste plaats op de Verlichting, waarin het geloof in 'progressie' hand in hand ging met vertrouwen in het menselijk kunnen en verstand en in de 'maakbaarheid' van de wereld. Daartegen bracht het conservatisme

vu-Magazine 14(1985) 3 maart 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen