VU Magazine 1986 - pagina 146

Het nut van wetenschappelijke risico-analyse

Hoe aanvaardbaar is het risico? Risico, de kans dat het mis gaat, is in toenemende mate een begrip dat wetenschap en maatschappij bezighoudt. Het individu verzekert zich tegen verregende vakanties of het sterven van zijn huisdier. Aktiegroepen en politici wegen de risico's van hun beleid af tegen de kosten. Wetenschappers buigen zich over de risico's van rampen. Hun uitspraken leiden soms tot weerstand of onverschilligheid. Hebben risicoberekeningen invloed op ons dagelijks leven? Mark Mieras en Bram Vermeer In de enkele casino's die ons land rijk is kan men bijna dagelijks mensen bezig zien met het achterhalen van het toeval. Deze doorgewinterde gokkers volgen nauwgezet het rollen van het rouletteballetje in hun studie naar het winnende gokschema. Na vijf keer een even cijfer wordt het tijd voor oneven, beredeneren zij. Na regen komt immers zonneschijn. Het misverstand rond het rouletteballetje is kenmerkend voor het onbegrip dat veel mensen hebben ten opzichte van het toeval. Het toeval heeft echter geen geheugen. Na een roulette-serie van honderd even getallen is de kans op even of oneven nog steeds fifty-fifty. Het toeval laat zich niet voorspellen, zelfs niet een klein beetje. Met het berekenen van kansen en risico's kunnen we wel vat krijgen op bepaalde wetmatigheden van het toeval. De kans dat een aanstaande moeder een tweeling krijgt is één op de 80. Voor de 160.000 Nederlandse vrouwen die jaarlijks bevallen betekent dat met goede zekerheid zo'n 2.000 tweelingen. Dit is de "wet van de grote aantallen". Het is niet mogelijk om hiermee te zeggen welke vrouwen precies tweelingen zullen krijgen. Voor de individuele moeder heeft het kansbegrip een minder duidelijke inhoud. De getallen zijn voor haar een intuïtieve maat voor het "misschien" van een tweeling. Uiteindelijk krijgt ze wel of geen tweeling. Hoe je het ook wendt of keert, er zijn maar twee mogelijke uitkomsten. Wie echter toch zekerheid wil kan zich verzekeren. De twee- of meerlingenverzekering kan tegenwoordig echter alleen in een heel vroeg stadium van de zwangerschap worden afgesloten. De verzekeringsmaatschappij ging tot deze maatregel over nadat zij jaren geleden ontdekte dat polissen afgesloten waren met mensen, die met behulp van echografische technieken reeds zeker wisten dat zij een tweeling zouden krijgen.

132

Het afwentelen van persoonlijke risico's door zich te verzekeren heeft de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen. Een kleine greep uit de aangeboden verzekeringen leert dat de Nederlanders niet alleen zwaarwegende risico's als ziektekosten en wettelijke aansprakelijkheid verzekeren. Verzekeringsmaatschappijen verdienen tegenwoordig flink bij door een allegaartje aan huis- tuin- en keukenrisico's te verzekeren. Het dure fototoestel, de filmcamera, de verregende vakantie, het trouwe huisdier: er is geen financieel risico of men kan er zich tegen indekken, uitgezonderd misschien het zesde zintuig dat een Engelse paragnost een aantal jaren geleden tevergeefs probeerde te assureren. Wie tegenwoordig nog iets onverzekerd kwijtraakt, krijgt onmiskenbaar meesmuilend het commentaar dat het verstandiger is dat soort dingen te verzekeren. Risico is een vies begrip. Anderzijds neemt de goklust onder Nederlanders de laatste jaren gestaag toe. Tot de renaissance hadden de begrippen "onzekerheid" en "kans" Aktiviteit/Gebeurtenis/ Ziekte

dodelijke slachtoffers per jaar

Verdrinking door dijkdoorbraak (Nederland) 1:10.000.000 Geraakt worden door neerstortend vliegtuig 1:10.000.000 Bijensteek 1:5.500.000 Door bliksem getroffen worden 1:1.900.000 Vliegen 1:814.000 Tornado's (USA) 1:415.000 Voetgangers (Nederland) 1:54.000 Fietsen (Nederland) 1:26.000 Leukemie (Engeland) 1:12.500 Voetbal (Engeland) 1:6.000 Autorijden (Nederland) 1:5.700 Bromfiets (Nederland) 1:5.000 Griep (Engeland) 1:5.000 Motorrijden (Nederland) 1:1.000 Sigaretten roken (1 pakje per dag) 1:200 Beklimming top Mount Everest 1:5

een heel verschillende status. Onzekerheid was het gevolg van menselijke onwetendheid. Er bestond niet meer dan een intuïtief besef van grotere en kleinere onzekerheden. Onzekerheid was een onmeetbaar begrip. Het begrip kans daarentegen werd direct geboren uit de wetmatigheden van het gokspel. Het was dan ook de doortastende gokker Chevalier die de beroemde wiskundige Pascal (1623-1662) op het spoor zette van diens kanstheorie. De toepasbaarheid van kansrekening bleek echter al snel veel ruimer. Aan het einde van zijn wetenschappelijke carrière zou de diepgelovige Pascal, in twijfel gebracht door de vorderingen der wetenschap, zijn kansbegrip zelfs loslaten op het "ondragelijke risico" dat God niet zou bestaan. De kansrekening opende een poort die tot de 17 de eeuw gesloten was gebleven. Naast het bestuderen van de geordende, wetmatige wereld, was het mogelijk de wereld te lijf te gaan zoals die was: ongeordend, willekeurig en onzeker. Mendel vond zo de erfelijkheidswetten in de toevallige loop van de erfelijkheidsstroom. De beroemde astronoom en wiskundige Edmond Halley (1656-1743) grondvestte de leer van de risico's toen hij de wetmatigheden van de menselijke levensduur vaststelde. De tabellen die Halley samenstelde geven voor iedere leeftijdsgroep de te verwachten levensduur. Met de industriële revolutie worden de risico's steeds complexer. Steeds onoverzichtelijker worden de gevaren waaraan de maatschappij haar burgers blootstelt. Anderzijds wordt het onder de verbeterde levensomstandigheden mogelijk zich genuanceerder te beraden over steeds geringere risico's. Vooral de sterk gegroeide levensverwachting heeft de angst voor de dood en daarmee de aanvaardbaarheid van risico's gewijzigd. Een dodelijk ongeluk is tegenwoordig afschrikwekkender dan het vroeger was. Een mensenleven is meer waard geworden. Onder de gewijzigde omstandigheden is het steeds belangrijker geworden afgewogen beslissingen te nemen als er tussen verschillende risico's gekozen moet worden.

VU-MAGAZINE ^ APRIL 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen