VU Magazine 1986 - pagina 401

mei een hoogtepunt als de EG-lidstaten het onderling eens proberen te worden over gemeenschappelijke normen. Twee weken wordt er onderhandeld. Het ene land pleit voor spinazie, het andere voor tomaten. Een derde verdedigt de normen voor de melk.

D

e Nederlandse overheid bediende zich bij het nemen van de maatregelen van splinternieuwe richtlijnen, die voor een ongeluk in één van de twee Nederlandse centrales zijn opgesteld. De straling in Nederland was zo gering dat het dubieus was of er maatregelen genomen moesten worden. Voor alle zekerheid hield het ministerie een flinke slag om de arm en besloot de spinazie door te draaien en het vee van het veld te halen. Prod. dr. Joh. Blok is niet gelukkig met de maatregelen. Hij is biofysicus aan de VU en lid van de Gezondheidsraad, een adviesorgaan van de overheid. Blok: "Als de overheid spinazie laat doordraaien, zit daar een signaal in. De mensen denken: als je het eet ga je dood. Als de overheid zegt dat het in het algemeen wenselijk is om zo weinig mogelijk van een bepaalde groente te gebruiken, komt dat heel anders over. Ik vind dat je beter wat meer risico kunt nemen door het aan de mensen zelf over te laten. Je maakt hen dan bewust van hun verantwoordelijkheid en mogelijkheden om zelf te beslissen." Het is noodzakelijk, meent Blok, om open kaart te spelen en geen informatie achter te houden. Den Haag deed te geheimzinnig over de normen die gehanteerd werden. Blok: "Ze zeggen alleen of de mensen bang moeten zijn of niet. Mijn standpunt is: zeg boven tafel precies wat je doet. Misverstanden kun je niet vermijden, maar als je het exact formuleert, zijn er ten minste mensen die het uit kunnen leggen. Het publiek moet serieus genomen worden." Professor Blok bestrijdt dat je kinderen in dit soort problemen moet betrekken, wanneer zijn optreden in het jeugdjournaal ter sprake komt: "Ik vind het uit den boze om kinderen in onze verwarde maatschappij de kast op te jagen door over gevaren te gaan praten. Als je enigszins kunt zeggen dat ze maar gelukkig moeten leven, moet je dat doen."

'slechts' een aantal procenten hoger ligt dan normaal. Het effect van de kernexplosie is dus moeilijk te onderscheiden van andere oorzaken van ziekte. De nauwkeurigheid van de conclusies is daardoor beperkt. Andere gegevens zijn verzameld onder groepen mijnwerkers, die tijdens hun werk radioactieve gassen inademden. Ook werd de gezondheid van fabrieksarbeiders die radiumhoudende verf op de wijzerplaten van horloges moesten aanbrengen in het onderzoek betrokken. In de loop der jaren varieerde de hoogte van de normen, die op dit soort bevolkingsonderzoek gebaseerd zijn, nogal. Met name bleek het nodig de normen telkens weer scherper te stellen. Volgens professor Blok zijn de huidige normen redelijk betrouwbaar. Blok: "Je kunt nooit bewijzen, dat iets waar is. Je kunt alleen bewijzen dat iets niet waar is. Er is echter wel waanzinnig veel kennis verzameld." Over de gevolgen van radioactiviteit is meer bekend dan over de gevolgen van welke giftige stof dan ook. Ondanks alle maatregelen zullen volgens modelschattingen de komende vijftig jaar ongeveer tachtig Nederlanders kunnen sterven aan de gevolgen van het Tsjernobyl-ongeluk. Dat aantal is veel te gering om opgemerkt te worden tussen het grote aantal kankerslachtoffers. Toch gaat het om veel menselijk leed. Het is echter niet mogelijk om ieder stralingsrisico uit te bannen. Dat staat ook niet in verhouding tot andere risico's in het leven, stelt Blok. "ledere norm is een keuze. Dat betekent dat je een keuze maakt over het risico dat je aanvaardbaar vindt. Die norm is eigenlijk zo willekeurig, dat je gewoon een kosten-baten-analyse moet maken, wanneer het om lagere doses gaat. Dat betekent in de eerste plaats dat je geen mensen aan straling blootstelt, als er niet duidelijk een profijt tegenover staat. In de tweede plaats moet je de dosis zo laag houden als redelijkerwijs mogelijk is." Men is voor dit doel aan het uitrekenen wat een stralingssdode de gemeenschap kost. Professor Blok verzet zich daar met hand en tand tegen: "Het zijn natuurlijk rekenwij-

zen om in onze ingewikkelde maatschappij evenwichten te vinden en afwegingen te maken. Het kan echter met het grootste gemak ontaarden in de opvatting dat je de waarde van het gemidddelde mensenleven kunt uitrekenen. Het echte leven van een persoon in geld uitdrukken mag je naar mijn mening niet eens proberen." Niet alle deskundigen hebben gevoel voor de antropologisch-filosofische achtergrond van Blok's standpunt. Blok: "Een van de redenen waarom de communicatie tussen wetenschappers en het grote publiek vaak slecht loopt, is dat die wetenschappers zich niet kunnen inleven in de gevoelens van gewone, niet speciaal geschoolde mensen."

P

olitici deden het voorkomen dat ze zich naar aanleiding van Tsjernobyl oprecht wilden bezinnen. Volgens Blok electorale flauwekul: "Ze gaan gewoon zitten wachten tot het vergeten is en dan gaan ze verder." Hij noemt ook de politieke reacties op het kruisrakettenprotest en de Brede Maatschappelijke Discussie over kernenergie: "Dat doet enorme schade aan het besef dat mensen hebben van hun eigen verantwoordelijkheid. Mensen keren zich af en stoppen ermee. Ik ben met het oog op de toekomst ontzettend bang voor een maatschappij waarin een technocratische elite zulke moeilijke dingen doet, dat niemand het meer kan begrijpen. Deze toplaag is dan in feite de baas. Je krijgt dan een situatie waarin de meerderheid van een natie niet meer wil meedenken en maar met zich laat doen. Je moet al het mogelijke doen om de mensen te behouden die geïnteresseerd zijn in de toekomst, mensen die zeggen: het is de toekomst van onze kinderen en daar willen we aan meewerken. Als je om dat te bereiken de kernenergie moet opofferen, dan doe ik dat met alle plezier. Dan moet het maar anders." De angst van de bevolking voor kernenergie en radioactiviteit is misschien niet altijd even rationeel, zo stelt prof. Blok, maar politici en deskundigen moeten die angst wel buitengewoon serieus nemen. G

Prof. dr. Joh. Blok:,,Het publiek moet serieus genomen worden"

H

et onderzoek naar de gevolgen van de radioactiviteit op de menselijke gezondheid steunt voor een belangrijk deel op het bevolkingsonderzoek onder de overlevenden van Hirosjima en Nagasaki. De eerste tientallen jaren na het vallen van de atoombommen in 1945 waren er ongewoon veel leukemiepatiënten. Later openbaarden zich ook andere vormen van kanker. De normen zijn bepaald door dit aantal ziektegevallen in evenredigheid om te rekenen naar lagere doses. Het probleem hierbij is, dat het aantal ziektegevallen

355 VU-MAGAZINE - OKTOBER 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen