VU Magazine 1988 - pagina 159

begrensde macht. Dit is eveneens het uitgangspunt van een andere auteur die Kafka letterlijk neemt, de ook uit Praag afkomstige Milan Kundera. In zijn vorig jaar verschenen essay De kunst van de roman voert hij nog een ander argument aan, om de symbolische Kafka-interpretatie af te wijzen. Wat voor veel westerse lezers volstrekt onbegrijpelijk is, komt de uit het Oostblok afkomstige lezer helemaal niet zo absurd voor. In een stad als Praag leven vele Jozef K.'s die van iets onduidelijks beschuldigd worden en vervolgens uit het maatschappelijke bestel verstoten zijn. Geen symbolen dus, maar bittere realiteit!

te wijze beschreven. Hij beschrijft bijvoorbeeld dat hij door zijn vader soms voor straf op de gang werd gezet, maar dat hij het verband tussen misdaad en straf absoluut niet kon leggen. Dat maakte ook niet uit, vanaf zijn vroegste jeugd kreeg Franz Kafka ingepompt dat hij te allen tijde schuldig was.

A

lle verboden die zijn vader instelde, leken alleen voor hem te gelden, want zijn vader hield zichzelf er in het geheel niet aan. Een futiel voorbeeld: het werd hem streng verboden om broodkruimels onder zijn stoel te laten vallen maar uiteindelijk lagen onder zijn vaders stoel altijd de De meeste handvatten voor een le- meeste broodkruimels. Deze schijnzing van Kafka's werk als een re- baar onbetekenende details maakten actie op onbegrensde macht, biedt echter een diepe indruk op de jonge het autobiografische Brief aan zijn Franz Kafka: "U kreeg voor mij het vader. In dit aangrijpende persoon- raadselachtige, dat alle tirannen lijke document worden enkele van hebben, wier recht op hun persoon, de thema's die zijn literaire werk niet op verstandelijke kwaliteiten ge zouden beheersen op een zeer direc- baseerd is." VU-MAGAZINE—APRIL 19

Deze laatste zin is essentieel voor Kafka's werk: de ervaring dat de macht niet rationeel gefundeerd is. In Het Proces zien we dat onder andere wanneer Jozef K. in een gerechtsgebouw verzeild raakt en een wetboek openslaat. Wat ziet hij daar? een pornografische prent. In plaats van in alle ernst de letter van de wet te bestuderen, verlustigden zijn rechters zich liever in de aanblik van bekoorlijk bloot. Jozef K. ontdekt gaandeweg dat hetgeen in de wetboeken staat helemaal niet zo belangrijk is, de openbare rechtszittingen zijn zelfs onzinnige schertsvertoningen. Waar het om draait is veel eerder het gefluister in de wandelgangen en het gelobby tussen de coulissen. Daar komen de besluiten tot stand die voor de betrokkenen uiteindelijk ondoorgrondelijk zijn. De onmiskenbare relatie tussen jeugdervaringen en literair werk is koren op de molen van de psychoanalytici: het literaire werk als uit drukking van rivaliteit met de vader, 25

Er leven vele Jozef K.'s in Praag... Foto ABC

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen