VU Magazine 1988 - pagina 203

welijke wereldziel wijken voor de heerschappij van een mannelijke godheid, die de schepping volgens een vooropgezet wiskundig plan gemaakt heeft. "Deze God van Newton", zegt Van Erkelens, "is absoluut in de zin dat niets Hem beïnvloeden kan. Hij staat buiten zijn schepping. De groep protestantse natuuronderzoekers waartoe Newton behoorde - de Virtuosi, geleerIs de god van Paulus een andere danden - schaffen bij voorbeeld het begrip Voorzienigheid af. Er is alleen die van Newton of van Jung? Van Erkelens: "Paulus schrijft in nog maar natuurlijke wetmatigheid zijn brieven over een God die een in de schepping. Voor wonderen is plan heeft met de schepping. Een geen plaats meer. God kan geen vinheilsplan, waarvan de verlossing in ger meer voor zijn schepselen uitsteChristus en de belofte van een nieu- ken." we hemel en een nieuwe aarde deel uitmaken. Ook bij Augustinus vind et zoeken naar wat Newton je dit heilsplan. God is schepper van de Eerste Oorzaak noemde, het heelal maar tegelijkertijd de liefis doorgegaan. Ook nu de devolle en beoordelende ethische in- fysica aanneemt dat het heelal meer stantie die zich met iedere mens be- dan vijftien miljard jaar geleden via moeit. De wetenschap staat in dienst de zogeheten oerknal is ontstaan van Gods voortgaande scheppings- waarbij ruimte, tijd, energie en imwerk. De theologen uit de twaalfde puls als een samenhangende eenheid en dertiende eeuw komen daarna tevoorschijn traden uit het niets - is met hun christelijke theologie en de vraag naar de oergrond of het Aristotelische filosofie nog tot een bouwplan van de schepping niet versynthese waarop Dante Alighieri stomd. Zo vallen bij Albert Einstein (1265-1321) in zijn 'Divina Comme- (1879-1955) bouwplan en God dia' een kosmos kon beschrijven die eigenlijk samen. God is het plan niet bestuurd wordt door onver- zelf. schillige traagheid van dode materie, Van Erkelens noemt in zijn boek maar door intelligentie en liefde." Einstein de meest briljante leerling Twee eeuwen later hangt Johannes van Baruch de Spinoza (1632-1677), Kepler (1571-1631) eerst nog de toen die geen onderscheid maakte tussen levende gedachte aan dat in de naGod en de natuur; zij vormden één tuur een levenskracht aanwezig is, substantie. God openbaart zich, voleen anima mundi of wereldziel, die gens Einstein, in de harmonische orvoor alle verschijningen van het leven en van de menselijke psyche ver- dening van al wat bestaat, niet als antwoordelijk is. Maar aan het eind een God die zich bemoeit met de van zijn leven vervangt hij het lotgevallen en handelingen van menselijke wezens. Maar de atoomfysica uit de jaren twintig verbreekt deze harmonische ordening. Het onberekenbare toeval blijkt een rol te spelen in het gedrag van het microscopisch kleine. De hoop dat het wereldraadsel opgelost zou kunnen worden door ontsluiering van enkel fysische wetmatigheden ging daarmee in rook op. Natuurkundig onderzoek en mystiek eenheidsverlanwoord ziel door het woord kracht. gen vielen uiteen en moeten via Het heelal wordt daarna niet meer nieuwe pogingen opnieuw met elgezien als een goddelijk bezield we- kaar in verband worden gebracht. zen maar als een mechaniek, een Dat laatste streven bezielt ook Heruurwerk. bert van Erkelens. Over zijn eigen Isaac Newton (1642-1727) bouwt weg tot hier zegt hij: "Als kleuter verder op deze mechanisering van wilde ik al alles begrijpen. Toen ik zesde schepping. Bij hem moet de vrou- tien was, had ik een hoofd vol poheelheid van de schepping, dat door de Wereldraad van Kerken is opgestart. Aan de hand van zijn persoonlijke geschiedenis en van zijn jongste boek proberen we iets helder te krijgen van de veranderingen die de godsbeleving, parallel aan de ontwikkelingen in de natuurkunde, heeft ondergaan.

onweerslucht een betoverende aanblik vormen. Door de herinnering aan die droom was dit natuurgebeuren voor mij een religieuze belevenis geworden. Blijkbaar was God dus toch ook buiten de menselijke ziel te ontmoeten, in de natuur. De werkelijkheid om me heen bleek niet zo doods als ik in de natuurkunde leerde, die zei dat de materie levenloos was. Mijn droom, iets dat gebeurde vanuit mijn onbewuste, had te maken met wat buiten me gebeurde. Dat was een inzicht, dat ik pas later kon plaatsen toen ik het begrip 'zinvol toeval' bij Jung leerde kennen. Intussen studeerde ik gortdroge natuurkunde vol formules, maar in mijn onbewuste vermoedde ik een rijke schat aan beelden en inhouden die er maar niet uitkwam. Nadat ik Nietzsche's 'Zarathustra' gelezen had, wist ik helemaal niet meer hoe ik het natuurkundig praktikum kon doorlopen en tegelijk die grote wereld kon zoeken waarover Jung schrijft en die in Zarathustra aanwezig is. Ik werd kwaad op God zelf Herbert van Erke-

H

'Als kleuter wilde ik al alles begrijpen. Toen ik zestien was, had ik een hoofd vol populair-wetenschappelijke kennis.'

12

pulair-natuurwetenschappelijke kennis. Toen begon godsdienst mij te intrigeren. Boeddha zette me aan het denken: er was dus een andere weg naar de werkelijkheid, naast die van de natuurkunde, en wel een mystieke weg. Ik werd ineens geconfronteerd met twee heel verschillende wegen waartussen ik het verband niet zag. Een weg naar binnen toe, tot aan de grond van het zijn, en die weg vroeg een hoge persoonlijke inzet - en de weg van Einstein, waarbij je in de buitenwereld op zoek gaat naar het geheim dat daarachter ligt. Zo kwam ik op de vraag: vind je dan wel hetzelfde?" iet christelijk opgevoed kwam ik in contact met gereformeerde jongeren die het begrip God hanteerden. Dat intrigeerde mij. Met hen ging ik op kerstmis naar een katholieke kerk. Er was geen gregoriaanse mis maar hoempamuziek, een afschuwelijke vertoning, waardoor ik ineens wist dat ik God in de menselijke ziel moest zoeken en niet daarbuiten. Dus ik op zoek naar God in mijn

'Ni

VU-MAGAZINE—MEI 1988

Het boek woelde van alles los bij mij, maar visioenen ho maar, alles bleef van binnen grauw en grijs. Mijn gevoelsleven was naar binnen gezogen. Totdat ik op een nacht droomde over een mummie waar een handje uitstak. Er kwam een vrouw en die raakte het handje aan en toen werd het levend. In diezelfde tijd droomde ik van donkere onweerswolken waartegen ik bliksems in de lucht tekende. Er brak een gouden baan zonlicht door de wolken heen en daardoor werd een prachtig landschap zichtbaar. De rest van de droom staat in mijn boek. Drie of vier maanden later ga ik met een vriend op bezoek in de trappistenabdij de Achelse kluis onder Eindhoven. Als we op de hei wandelen barst een onweer los. Ik herinner ziel, maar hoe moest dat? Wie had me die droom en raak opgewonden. er verstand van de menselijke ziel? Ik voel dat er iets bijzonders gaande Dieptepsychologen? is. We rennen naar het klooster Ik ben Jung gaan lezen, allereerst terug. In het gastenvertrek aangekoPsychologie md Alchemie, dat vol men, vliegt iedereen naar de ramen. dromen en visioenen staat van een Een gouden stroom zonlicht treft de natuurwetenschapper die later Wolf- boom op de binnenplaats, zodat de gang Pauli (1900-1958) bleek te zijn. verlichte takken tegen de donkere VU-MAGAZINE—MEI 1988

dat hij me zo'n zware last oplegde. '^"*= '^'^ kleuter Maar ik dacht: 'Toch krijg je me er "^^ ^"^^ ^' "" niet onder'. Dat was geen oplossing. Foto AVC/VU maar het uiten van mijn verzet gaf een besef van vrede. Er was in ieder geval contact met die God. Bij De Slegte vond ik de volgende dag 'Zahl und Zeit' van Marie-Louise von Franz, waarin zij probeert de werelden van natuurkunde en dieptepsychologie te verbinden. Toen, in 1972, heb ik in drie pagina's de hoofdlijnen opgeschreven van het nu verschenen boek."

A

ls gevolg van deze gelukkige vondst zag de wereld er voor Van Erkelens ineens anders uit: "Ik had een nieuw wereldbeeld gevonden. In 'Zahl und Zeit' werd de 'I Tjing' bejubeld, het Chinese 'Boek der Veranderingen' dat een 3000 jaar oud Confucianistisch wijsheidsboek is, maar dat ook als orakelboek gebruikt kan worden. Het is opgebouwd rond wiskundige figuren die uit zes gebroken of ongebroken lijnen bestaan. Je vindt die hexagrammen, als antwoord op een vraag, door met duizendbladstengels of munten te gooien. Toen ik mijn drie orakelmunten voor het eerst wierp, had ik het ge13

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen