VU Magazine 1988 - pagina 148

architect en heb je nog geen flauw idee hoe een kathedraal in elkaar zit. We weten alles over eiwitten en DNA maar daarmee begrijpen we nog niet hoe een kuikentje uit zijn ei komt. Natuurwetenschappers zeuren altijd om grotere computers, betere meetapparatuur en meer personeel. Maar denk je nu werkelijk dat je sonates kunt schrijven als je met de lichtsnelheid een piano tegen een betonnen muur kwakt? Het helpt allemaal niet." Tennekes: "Er komt een moment waarop de natuurwetenschap weer bescheiden za! zijn. De algemene problematiek van de natuurwetenschappen is net zo ingewikkeld als de problematiek van de sociale wetenschappen." Terug naar de meteorologie. De nationale weerdiensten lijden aan een identiteitscrisis, constateert Tennekes. De rol die men in de toekomst zal spelen, staat ter discussie. Voor het weerbericht zal grotere inspanning slechts tot beperkte kwaliteitsverbetering leiden. Tegelijk loert de

'Je kunt de meteoroloog dan ook niet vervangen. Een Boeing-747 laat je toch ook niet opstijgen zonder bemanning?' verleiding van de commercie. De Engelse weerdienst verwerft al ongeveer 30 procent van haar budget uit commerciële inkomsten. Tennekes: "Naar mijn mening gaan de Britten daarmee wat ver. De belangrijkste klant blijft natuurlijk de hele samenleving. Daar ligt de hoofdverantwoordelijkheid van een nationale weerdienst. Als het om de veiligheid van onze kust gaat dan kun je geen concessies doen aan kwaliteit". Nederland kent een aantal vrije ondernemers die zich met weervoorspelling bezighouden. Naast Pelleboer en Hans de Jong is er nu ook het commerciële adviesbureau Meteoconsult. Tennekes: "Die bureaus doen geen metingen maar betrekken hun gegevens van ons. Natuurlijk is dat een beetje zuur en het KNMI begeeft zich ook voorzichtig op die commerciële markt, maar dat moet een bijprodukt blijven. Het belang14

rijkste doel van het KNMI is natuurlijk niet om met bijna 600 mensen te zorgen dat Erwin Kroll op de televisie komt. Het gaat in de eerste plaats om betrouwbare waarschuwingen, dijkbewaking, voorspellingen van golven en deining op de Noordzee en storm bewaking".

O

f daarmee de werkgelegenheid van het personeel in de toekomst zeker gesteld is, wordt betwijfeld. Nu komt de weerkundige er nog aan te pas om de computervoorspellingen te interpreteren en te verwerken. Misschien dat dat over tien jaar niet meer nodig is. De weersverwachting rolt dan automatisch uit de computer. Tennekes: "Het gebrek aan visie op de rol van de weerman is tegelijk diep triest en vreselijk alarmerend. Ik hoop dat de technocraten tot bezinning zullen komen. Ik wil geen weersverwachting horen van een computer. Ik weet hoe het in de praktijk gaat: informatie is dikwijls onvolledig, onbetrouwbaar en zelfs tegenstrijdig. Een computer weet daar geen raad mee. Je kunt de meteoroloog dan ook niet vervangen. Een Boeing-747 laat je toch ook niet opstijgen zonder bemanning? Technisch zou dat geen probleem zijn maar het is volstrekt onverantwoord. Een computer kan geen verantwoordelijkheid dragen". Als de meteorologie gerespecteerd wil blijven dan moet zij zich volgens Tennekes richten op het dragen van verantwoordelijkheid en niet op het verkopen van illusies. Tennekes: "Ons beste kunnen is verre van perfect. Natuurlijk kunnen we onszelf en het publiek blijven voorhouden dat we onze uiterste best hebben gedaan maar we kunnen de dingen ook omdraaien. Ik geloof dat de meteorologie iets unieks te bieden heeft. Dat produkt heet niet 'voorspelling' maar 'voorspelbaarheid'. Onze voorspellingen zullen nooit perfect worden omdat het weer onvoorspelbaar is. Die zwakheid moeten we omzetten in onze kracht. Laten de weerkundigen als eerste eerlijk zijn over wetenschap en technologie, en niet langer pretenderen dat ze het allemaal weten. We moeten nagaan wanneer onze voorspellingen te vertrouwen zijn en wanneer niet."

D

e nieuwe meteorologie zoals prof. Tennekes zich die voorstelt, zal zich moeten bezighouden met voorspelbaarheid en dus met onzekerheid; hijzelf spreekt liever over 'onbepaaldheid', dat een minder negatieve bijklank heeft. Tennekes: "Het is markant dat een begrip uit de moderne natuurwetenschap dat veel mensen kennen, de onzekerheidsrelatie van Heisenberg is. Dat is wat blijft hangen. Onzekerheid. Dat is wat de twintigste eeuw voor veel mensen betekent. Twee wereldoorlogen, de dreiging van een kernoorlog, de onoplosbare werkloosheid: niemand weet precies waar hij aan toe is. Ikzelf vind dat bij onzekerheid te gauw gedacht wordt aan angst. Want het is ook kans. Onzekerheid biedt de mogelijkheid nieuwe dingen te laten ontstaan. Neem het voorbeeld van een oceaandepressie: je hebt allemaal winden, wolken, de goede omstandigheden en een beetje geluk en ergens begint een luchtwerveling te ontstaan. Twee dagen later heb je een depressie van soms vierduizend kilometer breed die over een halve oceaan alle winden organiseert; uit de tropen wordt warme vochtige lucht naar het noorden gevoerd en koude lucht naar het zuiden. Zo'n samenhang kan alleen in een chaotisch, onvoorspelbaar systeem ontstaan. Als je praat over onzekerheid dan praat je ook over creativiteit." "Nu we met de weervoorspelling dicht tot de grens van de technologische mogelijkheden zijn genaderd, heeft het niet vreselijk vee! zin meer om met grote inspanning de laatste paar procent kwaliteitsverbetering eruit te wurmen. Veel interessanter is studie van de geldigheid van de voorspellingen. Waarom klopt het weerbericht de ene keer wel en de andere keer helemaal niet? Die vraag is fundamenteel en ongelofelijk interessant. Als we ons daarop richten zal er misschien een dag komen waarop we een falende weervoorspelling niet langer zien als een pijnlijke afgang maar als een interessant fenomeen." D

Mark Mieras is natuurkundige.

VU-MAGAZINE—APRIL 19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen