VU Magazine 1989 - pagina 107

In tegenstelling tot de Glorious Revolution van 1688-vorig jaar uitgebreid herdacht- die een feitelijk herstel van de Engelse rechtsorde betekende, luidde het uitbreken van de Franse Revolutie, nu tweehonderd jaar geleden, een definitieve verstoring van de oude orde in - het Ancien Régime - en de invoering van iets geheel nieuws. Dit 'nieuwe' was met name de 'geest van de democratie' die vooral via de leuze 'vrijheid, gelijkheid en broederschap' tot de verbeelding van mensen sprak, Maar vooralsnog droeg deze geest nog de monarchie als jas, al was het nu wel een monarchie op basis van een grondwet. In de loop van de ontwikkeling van deze revolutie werd in naam van de democratie de macht steeds meer gecentraliseerd, en ontwikkelden de kopstukken zich tot ware potentaten die eerst de monarchie vervingen door de republiek en vervolgens een waar schrikbewind voerden. Menige kop rolde in die tijd letterlijk in de mandjes onder de guillotine op de Place de la Concorde. Niet voor niets wordt van deze revolutie wel gezegd dat ze haar eigen kinderen opat. En aan het eind wachtte het herstel van de monarchie en de opkomst van het politiek conservatisme. De meningen van diverse deskundigen over wezen en verschijningsvorm, oorzaken en gevolgen van deze revolutie lopen nogal uiteen. En ook over de mate waarin gekozen middelen al dan niet hebben bijgedragen tot het bereiken van gestelde doelen, is men het niet altijd eens. Voorzover het al mogelijk is om over een gebeurtenis uit het verleden een objectief oordeel te vellen, lijkt dit op basis van de vele boeken over de Frans Revolutie een uiterst gecompliceerde zaak. In menige publikatie wordt de Franse Revolutie verguisd of verheerlijkt: een middenweg lijkt er niet te zijn. Daarvoor is misschien te veel bloed gevloeid.

Ie kwestie wel aangekaart, maar niet opgelost heeft. Daar zou een nieuwe revolutie voor nodig zijn. De Franse historicus Francois Furet heeft diverse publikaties aan de Frans revolutie gewijd. In vroeger werk heeft hij al proberen aan te tonen dat de terreur gedurende de Franse Revolutie in zijn ogen misplaatst was, en pas in alle hevigheid toenam toen de buitenlandse vijand reeds een toontje lager zong. Met deze onderbouwde mening veegde hij de vloer aan met de gangbare zienswijze in het marxistische kamp, dat de gewelddadige onderdrukking en het opschorten van de burgerrechten door een minderheid in naam van de meerderheid, een historische noodzaklijkheid zouden zijn om de revolutie te redden. Een zienswijze die er tevens toe bijdroeg dat marxisten in andere gevallen ook 'vol begrip' waren

V

voor het gewelddadig redden van revoluties. In zijn recente studie La Revolution 1770-1880 heeft Furet bijna de hele negentiende eeuw ingelijfd bij de Franse Revolutie omdat hij van mening is dat pas met de komst van de Derde Republiek in 1870 de revolutie werkelijk voltooid was. Pas dan is de "zonsopgang van de democratie" ook echt veilig gesteld. De Engelse historicus Richard Cobb heeft daarentegen recentelijk de stelling verdedigd dat er nooit een Franse Revolutie heeft bestaan, in de zin van een gerichte actie van een coherente groep mensen, die de zaak van het begin tot het einde regelde.

olgens de Franse graaf Alexis de Tocqeville (1805-1859) was de Franse Revolutie meer dan een historisch toevallige uitbarsting van handig opgezweepte volkswoede, zoals tegenstanders nog steeds beweren, al heeft ze üiteindeijk minder ingrijpende veranderingen gebracht dan voorstanders ons van het begin af aan hebben willen laten geloven. Hij zag de revolutie als een onderdeel van een veel breder proces van modernisering, dat aan het einde van de Middeleeuwen begon en dat zich in zijn opvattingen zou voortzetten tot in de twintigste eeuw. Een moderniseringsproces waarin de relatief kleinschalige 'aristocratische' inrichting van de maatschappij, geleidelijkaan doch onherroepbaar vervangen zou worden door de relatief gecentraliseerde 'democratische ordening'. Voor Karl Marx (1818-1883) was de Franse Revolutie vooral een burgerlijke revolutie die er (alleen) in is geslaagd de politieke democratie een vaste plaats te geven in het Westerse denken. Ze bleef een burgerlijke revolutie omdat ze de sociaVU-MAGAZiNE—MAART 1989

H

et is altijd verleidelijk om, terugkijkend naar het verleden, waargenomen gebeurtenissen in een soort rechtlijnige keten van oorzaken en gevolgen te bezien, waarbij het één logischerwijze uit het andere volgt. Geschiedenis wordt daardoor vaak ééndimensionaal, terug17

De bestorming van de Bastille markeerde het begin van de Franse Revolutie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen