VU Magazine 1989 - pagina 423

alles wordt betaald door het ministerie van buitenlandse zaken. En zodra ik iets verkeerds zeg, word ik niet opgebeld door de ambassadeur, met de mededeling dat ik het de volgende keer wel kan vergeten. Zo gaat dat niet. Er bestaan stichtingen van bedrijven, ideële instellingen, instellingen die aan ministeries zijn verbonden, rijksuniversiteiten en particuliere universiteiten. En al die instellingen hebben een eigen budget, dat op moet. Dus er zijn tal van mogelijkheden om voor een bepaald doel geld te krijgen."

H

ij vervolgt: "Zelf zat ik van 1971 tot 1974 in Japan. In 1971 kreeg de vorige keizer in Nederland een thermosfles naar de auto geworpen. Op de universiteit waar ik zat, vloog men me bijna om de hals. Ze zeiden: Nederland, dat is eindelijk een land dat iets doet tegen het imperialisme. In andere kringen hadden ze, als ik ze zou vertellen dat ik Nederlander ben, gezegd: dus u bent één van die schurken die thermosflessen naar de keizer gooit, distantieer je daarvan, anders gooien we je het land uit. Japan is niet zo homogeen als wordt voorgesteld. Waar de een boos over wordt, dat vindt de ander heel mooi. "Het is natuurlijk wel van belang, dat alle Japanologen lange tijd in Japan hebben gewoond. Ze zijn het land gaan waarderen en ze w/7/en zich genuanceerder en minder kritisch uitlaten dan Van Wolferen graag zou zien. Daar kun je dan een samenzweringstheorie tegenaan plakken: ze laten zich minder kritisch uit doordat ze geld hebben gekregen. Ik vind dat zoiets van geval tot geval met harde feiten bewezen zou moeten worden, anders accepteer ik het niet. En laten we wel zijn. Van Wolferen is kritisch over de manier waarop het reilt en zeilt in de Japanse politiek, maar er zijn 50 miljoen Japanners die dat ook zijn. Hij citeert voor alles wat hij schrijft Japanse artikelen, die gewoon in de Japanse pers staan."

B

esteden we in Nederland genoeg aandacht aan Japan? "Onze aandacht voor Japan is erg

eenzijdig. We zijn geïnteresseerd voor zover Japan direct onze belangen raakt. Zodra de Japanse concurrentie naar het gevoelen van bepaalde bedrijven in ons vaderland te sterk wordt, dan wordt er aan de bel getrokken. Maar een dieper gaand begrip voor wat er in Japan aan de hand is, een voortdurende verslaggeving van de gebeurtenissen en de achtergronden daarvan, ontbreekt, "Japan raakt ons op twee punten. Het belangrijkste is de Japanse economische aanwezigheid in de wereld, die enorm is toegenomen. Het tweede punt is de Japanse rol in de tweede wereldoorlog en krijgsgevangenenkampen in Indonesië. De aandacht voor dat laatste lijkt na het overlijden van de vorige keizer gelukkig echter behoorlijk afgenomen. Het lijkt mij heel belangrijk dat we afstappen van een eurocentrisch wereldbeeld en proberen van Japan uit te begrijpen wat de Japanners willen, wat hun prioriteiten zijn, in plaats van vanuit onze ideeën te zeggen wat goed is en wat fout. Dat is au fond het bezwaar dat ik tegen dat boek van Van Wolferen heb. Het bezwaar van Van Wolferen is nu juist dat de Japanners dat maar al te graag willen. Wij begrijpen tiun unieke cultuur niet. "Van Wolferen haalt een aantal dingen door elkaar. Hij contrasteert Japan met ons, 'het Westen', Maar dat Westen bestaat natuurlijk ook uit onderling verschillende culturen en maatschappijen. Je kunt niet zeggen: zij zijn anders dan wij. Dat is een belachelijke manier van de wereld bekijken: wij westerlingen zijn individualistisch, wij hebben een geweten. Dat is maar heel betrekkeHet is in feite een ideologie. De 'wij' van Van Wolferen wordt gevormd door de Amerikaanse, Engelse, eventueel Nederlandse en Duitse hogere middenklasse. Dat zijn mensen met liberale ideeen en nog een enigszins religieuze achtergrond. De ideologie van dat kleine groepje wordt opgeblazen en gecontrasteerd met Japan, Dat is natuurlijk fout. Methodologisch gezien is het geen manier van werken, "Het tweede punt is dat Japanners zelf ook een ideologie hebben en dat ook die ideologie niet

De betrekkelijkheid van de Japanse rijkdom: zwerver te Tokyo. Foto ABC

24

VU-MAGAZINE—NOVEMBER 1

de feiten dekt. Veel Japanners zijn wel degelijk uit op persoonlijk gewin. En veel Japanners zijn heel goed in staat om zelf uit te maken wat ze doen, "Wat je eens zou moeten doen, is niet twee ideologieën met elkaar vergelijken, maar kijken hoe in de praktijk de zaak werkt. Daarvoor moet je een mooi schema maken en een enquête opstellen om te onderzoeken of men in de praktijk andere criteria gebruikt dan in Europa,"

Z

olang zo'n onderzoek niet verricht is, wil Boot wel alvast erkennen, dat Japanners zich bij internationale onderhandelingen vaak beroepen op hun cultuur. Ook is het waar dat men af en toe roept dat men begrepen wil worden en dat begrijpen voor Japanners betekent 'als juist erkennen', "Maar daar hoef je je niet bij neer leggen. Je kunt gewoon tegen een Japanner zeggen: ik weet wat je bedoelt, maar ik kan het niet als juist erkennen. Je moet dus gewoon een japanoloog inhuren en twee andere werkwoorden zoeken." Het is volgens Boot een semantische kwestie, die te maken heeft met de

confucianistische filosofie. Docerend: "Volgens die filosofie zijn alle mensen in wezen hetzelfde. Daarom is het altijd mogelijk om tot een eensgezinde opinie te komen. Als iemand het niet met je eens is, moet je hem net zo lang uitleggen wat je overwegingen zijn, totdat hij inziet dat je gelijk hebt. Als hij dat niet doet, hoe vaak je het ook hebt geprobeerd, dan is hij te kwader trouw."

'Japanners worden door hun onderwijssysteem en hun meerderen behandeld zoals een tuinman een heg behandelt.' Betekent dat dat een begrip als tolerantie in Japan minder leeft? "In het kader van de confucianistische filosofie is tolerantie moeilijk te verkopen. Onenigheid over wezenlijke punten, betekent gewoon dat een van de twee het fout heeft. De houding daartegenover is echter niet: dan maar een kop eraf." Bestaat er een collectief Japans minderwaardigheidgevoel? "Nee. Japanners zijn wel meer gepreoccupeerd

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen