VU Magazine 1989 - pagina 343

I tuurhistorische achtergrond" onder woorden gebracht. "Indien iemand gezond is, dan leeft hij in harmonie met de bovennatuurlijke wereld en met zichzelf en zijn omgeving," zo tekenden de onderzoekers op uit de mond van een winti-genezer. Er zijn verschillende soorten winti-genezers die te hulp geroepen kunnen worden als deze harmonie verstoord is. Zo is er de lukuman, die de diagnose kan stellen door middel van een bovennatuurlijk zien. De bonuman kan de ziekte met magie genezen. De dresiman is de kruidenspeciahst. (Het achtervoegsel -man heeft overigens niets te maken met de sekse van de genezer; het kan net zo goed een man als een vrouw zijn.)

Z

oals de winti-rituelen zijn meegenomen van Afrika ^naar Suriname, zo zijn ze nu ook in Nederland terecht gekomen. En zoals er in Suriname verschillende interpretaties van winti bestaan, zo zijn die er ook in Nederland. Een deel van de Afrosurinamers in Nederland probeert zo dicht mogelijk bij de traditie te blijven en legt

Vaak keuren mensen het winti-geloof af, voordat zij toegeven dat ze er toch wei iets aan doen. sterk de nadruk op de absolute gehoorzaamheid aan de voorouders. Een winti-genezer die in deze traditie werkt, vertelde de onderzoekers dat hij degenen die hem raadplegen altijd voorhoudt: "Overal is hiërarchie en je zult naar mij moeten luisteren, want ik sta boven je." Anderen beleven winti meer als een geloof dat hen bindt aan hun cultuur of dat hen helpt hun eigen identiteit vorm te geven. Een genezer die winti op deze manier uitlegt, zal op een andere manier werken. Eén van hen vertelde de onderzoekers: "Je moet voor een patient op de knieën gaan, alleen dan kun je hem echt helpen." Iedereen die iets met winti doet dat zijn overigens lang niet aüe Afrosurinamers - krijgt te maken met de beperkingen die hun verblijf in Nederland hen oplegt. Familie32

verhoudingen, bijvoorbeeld, zijn belangrijk voor winti-rituelen, maar van veel Nederlandse Afrosurinamers woont de famihe nog in Suriname. De kruiden die voor wintirituelen nodig zijn vormen een tweede probleem: in Suriname zijn die makkelijk te vinden, in Nederland zijn ze niet of alleen tegen hoge prijzen te krijgen. En rituelen die sterk verbonden zijn met de Surinaamse natuur moeten hier uitgevoerd worden in een flatkamertje. "Of ik winti hier anders beleef? Dat zeker," vertelde iemand de onderzoekers. "Als ik me moet wassen, dan sta ik in een betegelde badkamer. Dan denk ik: was ik maar op het erf van mijn moeder met al die bomen. Officieel mag je je ook niet wassen in een ligbad. Maar ja, dat kan hier niet anders. Ik gebruik bijvoorbeeld ook een plastic teil, terwijl die eigenlijk van aardewerk hoort te zijn. En de kruiden, die moet je hier kopen. Die zijn ontzettend duur. In Suriname zijn die gewoon voor het grijpen." Het zwaartepunt van het onderzoek lag op de manier waarop de Neder-

landse gezondheidszorg omgaat met winti. De aanleiding tot het onderzoek was een vraag aan de wetenschapswinkel van de Universiteit van Amsterdam. JOB/Warimbo, een Surinaamse welzijnsinstelhng uit de Bijlmermeer, wilde weten of er sprake is van een toename van gezondheidsklachten onder mensen van Surinaamse afkomst die te maken hebVU-MAGAZINE—SEPTEMBER 1989

ben met winti en in welke gevallen een behandeling met behulp van winti-inzichten zinvol kan zijn. De onderzoekers, een groep studenten in de culturele antropologie die zich 'Quasar' heeft gedoopt, hebben bewust afgezien van een poging de antwoorden in cijfers uit te drukken. Het bleek vrijwel onmogelijk om exacte gegevens te achterhalen met VU-MAGAZINE—SEPTEMBER 1989

betrekking tot het informele circuit waarin winti-genezers werken. Bovendien leek het de onderzoekers belangrijker uit te vinden welke gevoelens en meningen er leefden omtrent winti bij degenen die ermee te maken hebben. Om daar achter te komen spraken zij met groepen Surinamers, met winti-genezers, met huisartsen en met hulpverleners in de psychiatrische en psychosociale zorg. Het eerste probleem van Quasar was de winti-cultuur voldoende te leren kennen. Alle onderzoekers waren blank, geen van hen kende de winticultuur uit eigen ervaring. De onderzoekers hebben overwogen zich te beperken tot het beschrijven van de gaten in de Nederlandse gezondheidszorg, zonder uitspraken te doen over de inhoud van het verschijnsel winti. Toen dat niet goed mogelijk bleek te zijn, besloot de groep winti zoveel mogelijk van binnenuit te beschrijven, zonder zich als onderzoekers een oordeel over deze cultuur aan te matigen. De onderzoekers bezochten Surinaamse feesten en volgden een cursus Sranan Tongo. De kloof tussen

de leden van Quasar en het voorwerp van hun onderzoek was daarmee niet gedicht. Tenslotte besloot de groep "om eenvoudig uit te gaan van een normale menselijke relatie, waarbij de onderzoeker nieuwsgierig is en de ander vertelt wat hij kwijt wil." Toch wilde niet iedereen met hen spreken. Sommige winti-specialisten vonden dat winti tezeer een kwestie van persoonlijke beleving was. Pogingen om het aan buitenstaanders uit te leggen, zouden daarom stranden in oppervlakkigheid. "Praten over winti kan eigenlijk niet," zei een van hen. "Men zou hiermee het verbond tussen God en de mens verbreken. Ik wil wel persoonlijk met u praten, maar niet voor onderzoek." En een cultureel antropologe zei er eens over: "Wie weten zwijgen erover, wie praten weten weinig."

O

ok moesten de onderzoekers rekening houden met de lange geschiedenis van onderdrukking die het winti-geloof heeft ondergaan. De missionarissen en zendelingen die in Suriname hebben gewerkt, stonden bijna zonder 33

Winti in Suriname Foto's Bert Verhoeff

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen