VU Magazine 1992 - pagina 213

R

H

A

A

held van de mens te laten zien, om te demonstreren hoe schaap-, wolf-, ezelof duivelachtig de mens kan zijn. Kircher noemde zijn machines ook wel 'spectaculaire paradoxen'. Hij bedreef de kunst van het overdrijven en was de kampioen van het shockeffect. D e techniek moest bestaande tegenstellingen overbruggen en onverwachte samenhangen blootleggen. Als een hedendaagse avantgardekunstenaar wilde hij de bestaande werkelijkheid op losse schroeven zetten. Zijn machines moesten niet alleen spectaculair maar ook leerzaam zijn en door optische of akoestische illusie de verborgen werkelijkheid aan het licht brengen. De vondsten van Kircher kunnen niet direct als produkten van serieus wetenschappelijk onderzoek aangemerkt worden. TITELPAGINA VAN EEN VAN KIRCHERS WERKEN. Toch was hij in enkele opzichten een voorloper. Hij beschreef de ruimtevaart, wilde zonne-energie gebruiken, werkte aan de ontzilaan de Zweedse koningin zien hoe ting van het zeewater. O o k was hij een vergaan plantje uit de as kon de eerste die de theorie opperde dat herrijzen. Willens en wetens belade pest veroorzaakt werd door mizerde hij hier de kluit. Maar niet alle cro-organismen. In zijn tijd was de vergissingen van Kircher kunnen microscoop al wel ontdekt, maar toegeschreven -worden aan bewust nog niet voldoende ontwikkeld om bedrog. Zijn speculatieve theorieën daarmee pestbacillen te kunnen kwamen voort uit de gedachte dat waarnemen. Kircher had slechts een 'alles in alles' is, zoals hij het uitachteraf gezien juist vermoeden gedrukte. In het wereldbeeld van uit. Al zijn kloppende 'ontdekkinKircher bestond geen toeval, de nagen' waren in zekere zin toevalstuur en de samenleving vormden treffers. daarin een coherent, sluitend systeem waarin alles met alles samenMaar meestal had hij het simpelweg hing. mis. Zijn grootste roem in de zeventiende eeuw dankte Kircher aan Als 'alles in alles' is, maakt dat de zahet ontcijferen van de Egyptische ken voor de wetenschappelijke geest hiërogliefen. Een tekst op een obeeen stuk eenvoudiger. Dezelfde lisk zou een uitvoerige en bloemrijprincipes die waar zijn voor de aske beschrijving omvatten van de betronomie doen dan ook opgeld voor vloeiing der gewassen door de Nijl. bijvoorbeeld de geografie. Kennis In werkelijkheid, zo bleek later, van de sterren leidt automatisch tot stond op de obelisk niet veel meer kennis van de oceanen. Allemaal dan de naam van de toenmalige een kwestie van afleiding, van anaEgyptische heerser. logie. Zo kon hij, niet gehinderd Kircher was soms een regelrechte door enige empirische kennis, serioplichter. Zo liet hij bijvoorbeeld eus bedoelde verhandelingen schrij-

L D

.n/.

ven over de poolstreken en over zeemonsters. Een van zijn twintigsteeeuwse volgelingen, zegt in het boek van Haakman dat Kircher niet zomaar de boel bedonderde: " N u geloof ik dat hij zo in de ban was van zijn onderzoek dat hij fantasie en waarheid niet meer kon onderscheiden. Dat hij in het vuur van zijn onderzoek zelf geloofde wat hij opschreef, want hij schreef het op in zijn extatische bezieling." D e wereld van Anathasius Kircher was er een van o n gekende mogelijkheden, mysterieuze samenhangen en bizarre fantasie. Maar meer nog was het een w e reld van achterdocht en samenzwering. Niets is wat het lijkt. Alles in de natuur is een symbool, elke bloem of plant draagt een verborgen boodschap uit. Je kunt niets zomaar voor waar aannemen. Geloof j e ogen niet: de mensen, de dieren en de planten zijn anders dan ze zich op het eerste gezicht voordoen. Het is een wereldbeeld dat berust op permanente argwaan, op een vorm van paranoia. Het is in die zin logisch dat Kircher ook afluistersystemen heeft ontwikkeld ten behoeve van vorsten die graag het gekonkel der hoveHngen of het gemor van het volk wilden opvangen. De paranoïde onderzoeker vindt zijn geestverwant in de paranoïde koning. Kircher ontwierp methoden voor geheimschriften. Die konden dienen om gecodeerde boodschappen over te brengen waarmee een nietsvermoedende boodschapper zijn eigen doodvonnis tekende: 'Brenger dezes is een dief en een moordenaar.' Als niets is wat het lijkt, wordt alles en iedereen verdacht. De achterdochtige denker meent: daar staan mensen ogenschijnhjk onschuldig te keuvelen, in werkehjkheid beramen ze echter complotten. D e achterdochtige laat zich door de oppervlakkige schijn niet beetnemen en kijkt dwars door mens en ding heen. Iedereen laat zich bedriegen. Maar hij niet.

35 vu AAAGAZINE MEI 1 9 9 2

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen