VU Magazine 1994 - pagina 290

Het Indische perspectief moet worden blootgelegd. Toen Indische Nederlanders naar het verleden begonnen te kijken, deden ze een vreemde ontdekking: "Wij komen er helemaal niet in voor! we worden niets eens genoemd." Voor Edy Seriese was het iets bijzonders toen ze ontdekte dat de geschiedenis van de Indische Nederlanders eigenlijk heel ver teruggaat. "Ik had de sensatie dat mijn geschiedenis tv/ee eeuwen langer was geworden. Niet o m dat ik langer leefde, maar omdat ik twee eeuwen daarvoor erbij kreeg." Geschiedschrijving vanuit een groepsperspectief, in dit geval vanuit dat van de Indische Nederlanders, is al gauw een beetje eng. Zulke geschiedenissen zijn doorgaans verhalen van lijden en verlossing, onderdrukking en verzet. Het zijn nogal eens opgepoetste verhalen over harmonieuze groepssaamhorigheid waarachter de meer ongemakkelijke, pijnlijke aspecten van de geschiedenis verborgen gaan. In hoeverre is Edy Seriese uit op eerherstel voor de koloniale periode? "Het is onverteerbaar datje ergens niet in voorkomt, terwijl je wel bestaat. Dat kan ik je garanderen", zegt ze fel. "Maar ik wil geen eerherstel. Ik heb geen persoonlijk of groepsschaamtegevoel over enige zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Wij zijn een produkt van de koloniale situatie en kunnen er niets aan doen dat Indië gekoloniseerd is. De eerste generatie is wel uit op eerherstel en niet ten onrechte. Zij zijn m het land geboren, zochten een ^verkkring en hebben dat werk zo goed mogelijk uitgevoerd. "Het gaat wat mij betreft niet om een eerherstel in de zin van: daar werd inderdaad iets groots verricht. Je kunt de individuen niet aanspreken op het kolonialisme. Net zoals je Nederlandse individuen het kolonialisme niet kunt aanrekenen. De Indische Nederlanders hebben met gevaar voor eigen leven het Nederlandse tegen het Indonesische verdedigd. Ze begrijpen niet waarom ze ineens niet meer bestaan en als verwerpelijke kolonialen gezien worden. Van een overheid kun je beweren dat die een koloniaal beleid gevoerd heeft, maar niet van mensen die daar geboren en getogen zijn, en gewoon 'hun ding' deden."

••^••••^H

24

Grimmig

In het gebouw van de arondissementsrechtbank in Groningen is het dringen voor een plaatsje op de publieke tribune. De pers is massaal op de zaak rond de schrijver Graa Boomsma afgekomen. Cameraploegen sjouwen door de zaal. H u n belangstelling gaat uit naar een duidelijk herkenbare, markante groep aanwezigen: de Indiëveteranen met hun blauwe blazers volgespeld met oorlogsonderscheidingen. Met gespannen gezichten wonen zij het proces bij. Z o ' n snotaap die hun naam door het slijk heeft gehaald! Een vergelijking met de SS, het mocht wat! Tijdens het proces proberen Boomsma en zijn advocaat vele keren de nuances van de vergelijking over het voetlicht te brengen. Had hij, Graa Boomsma, niet juist de vergelijking proberen af te zwakken? Nee, de Indiëveteranen waren geen SS-ers, hoewel sommige van hun daden er wel mee vergeleken kunnen worden. Maar dat is niets nieuws, legde Boomsma uit. Het is bekend dat in Indië systematisch oorlogsmisdrijven zijn begaan en dat die al eerder door anderen als 'Duitse methoden' zijn omschreven. Bovendien waren de soldatenjongens ook maar gestuurd door hun verantwoordelijke superieuren. Hij had

v u MAGAZINE JULl/AUG 1994

die jongens juist in bescherming willen nemen. Nuanceringen zijn aan de veteranen niet besteed. Houdt dat geklets over oorlogsmisdrijven dan nooit op, hoor ik later een van hen zeggen. In een oorlog gebeuren nu eenmaal van die dingen. ledere keer hetzelfde liedje. O n ze nationale geschiedschrijver Lou de Jong, sprak er ook al op die manier over. Maar wat weet Lou de Jong er nou helemaal van? Die is zelf immers nooit in Indië geweest! Laat hij dan zijn mond houden. Vervolgens kijkt de militair triomfantelijk in de camera. De veteranen hebben een koude, grimmige blik in de ogen. Redelijk argumenteren en kritisch zelfonderzoek zijn duidelijk niet hun sterkst ontwikkelde talent; verbetenheid bezitten ze daarentegen des te meer. Zoveel is zeker: wat hen betreft dient er een strafexpeditie plaats te vinden. Z o ' n vergelijking met de SS schreeuwt om wraak. De ene herinnering is de andere niet. Evenals Edy Seriese is Graa Boomsma van de tweede generatie, geboortejaar '53. Zijn perspectief verschilt evenwel van dat van de Indische Nederlanders. Hij onderzoekt een ander trauma, een ander soort zwijgen. Boomsma is in zijn roman 'De laatste tyfoon' (Prometheus) op zoek naar zijn vader. Een vader die na zijn terugkeer een zwijgzame man was geworden en in 1977 op 52-jarige leeftijd aan een hartaanval overleed. In het grote, zeventiende-eeuwse huis dat hij sinds kort bewoont vertelde Boomsma mij een week voor het proces over de autobiografische basis van zijn roman. "Mijn vader is zijn jeugd ontstolen. Eerst door de Duitsers en vervolgens door de Nederlandse regering die zonodig een oorlog moest voeren. Hij was twintig toen de Tweede Wereldoorlog afgelopen was, hij komt koud uit het concentratiekamp in Amersfoort en wordt al weer opgeroepen voor militaire dienst. Hij heeft dingen meegemaakt waardoor hij geknakt is. Voor mijn roman heb ik daar maar mondjesmaat gebruik van gemaakt. Het is te grof, veel en veel te grof." "Mijn vader is over die gebeurtenissen nooit meer heen gekomen. Daar wordt ook zijn zv/ijgen door verklaard. Want hoe moetje erover spreken? Hoe moet dat in godsnaam? Dat kan een verliezer, want dat was Nederland, niet. Toen Vietnam begon, herkende hij meteen de situatie. N e t zo'n guerilla-oorlog. Niet dat alles hetzelfde was, er is bijvoorbeeld in Indië geen napalm gebruikt. Maar als we m '48 napalm hadden bezeten, was die misschien wel gebruikt. "Ik wil de mensen die daar vochten niet beschuldigen. In mijn roman draait het om de vraag hoe het zover heeft kunnen komen. Als mensen zeggen dat ik geen oog heb voor de terreur van de andere kant, zeg ik: lees mijn boek maar. Wat ondergaat iemand als hij bedreigd wordt of meent bedreigd te worden? Mijn vader is iemand die weg ^vil, hij wil helemaal niet in dat verdomde pokkenland zijn. Hij koestert geen haat jegens de bevolking en heeft er op zijn manier contact mee. Hij moet zich handhaven. Hoe doet hij dat? Door motor te rijden, zich seksueel te ontladen, te zuipen en allerlei andere dingen te doen om maar niet het heden te hoeven ervaren. Je kunt er prachtige moralistische verhalen over houden maar wat doe je als er een geweer op je gericht wordt? In elke oorlog leidt geweld een eigen leven. Het is allemaal tamelijk rauw, grof en platvloers." De soldaten wil Boomsma niet beschuldigen, de staat der

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen