VU Magazine 1994 - pagina 67

Karin van Lierop

het trillingskarakter van geluid. Geluid bestaat uit snel opeenvolgende wisselingen van de luchtdruk. Zodra deze wisselingen het oor bereiken, begint het trommelvlies te trillen; een sensatie die we als geluid waarnemen. Lueg meende dat het mogelijk moest zijn om geluid te 'doven' door vlak bij het oor een tegengesteld geluid met eenzelfde intensiteit, maar dan in 'omgekeerde' golven te produceren. Daardoor zouden de trillingen elkaar opheffen en het storend geluid niet langer hoorbaar zijn.

Staatsgeheim Met de vinding van Lueg was niets mis. Het principe van anti-geluid klopte. Maar met de plaats waarop en de tijd waarin Lueg zijn patent aanvroeg, was werkelijk alles mis, wat er maar mis kan zijn. Twee dagen na zijn bezoek aan het Patentamt kwam in Duitsland Adolf Hitler aan de macht. En al snel kwam ook het Patentamt onder de invloedsfeer van de SS. Die onderkende het potentieel strategische belang van Luegs vinding en bestempelde de patentaanvraag ogenbHkkelijk tot staatsgeheim. Men ging er voetstoots vanuit dat het mogelijk zou zijn om met behulp van anti-geluid bijvoorbeeld een geluidloos vliegtuig te ontwerpen of het lawaai van een kanonschot ermee te dempen. Inmiddels staat vast dat anti-geluid daarvoor niet het meest geschikte middel is. Maar voor Lueg zou dat inzicht veel te laat komen. Hij werd ontslagen bij het Fysisch Instituut te Bonn, 'we^en eines Patentstreites von politischer Na-

in het geheel van de technologische ontwikkelingen. Het probleem aan de oplossing waarvan Lueg nog niet was toegekomen - het praktisch uitwerken en effectief toepassen van anti-geluid - bleek dankzij de ontwikkelingen in de moderne microelektronica niet langer onoverkomelijk. Maar laten we even een stap terug doen om m te zien wat de problemen zijn waarmee het bestrijden van lawaai gepaard gaat.

Dempen Gebruikelijk bij het beteugelen van lawaai zijn de zogeheten 'passieve' middelen. Z o kan men met 'massa' geluid tegenhouden: zware machines worden in stalen kasten of achter betonnen muren geplaatst. Een andere mogelijkheid is het gebruik van 'reactieve dempers'. De knalpot van een auto is daarvan een voorbeeld: door het ingenieus achter elkaar plaatsen van schotjes en pijpjes wordt het geluid over een breed oppervlak verspreid en zodoende gereduceerd. Absorbtiedempers behoren tot de derde mogelijkheid om lawaai te bestrijden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de absorberende werking van poreus materiaal dat weerstand biedt aan luchtstromen. De luchtverplaatsingen als gevolg van geluidsgolven worden, door de wrijving met het poreuze materiaal, omgezet in warmte. O p die manier wordt het geluidsniveau verlaagd. Absorbtiedempers worden toegepast in bijvoorbeeld luchtbehandelingsmstallaties. Problemen geven deze mogelijkheden om lawaai te bestrijden, bij het

LAWAAI tONTRA UkWAAI

20 . , f/AGAZlH£

Het lijkt zo eenvoudig. Lawaai bestaat uit geluidsgolven. En die zijn te neutraliseren met behulp van tegengesteld gerichte geluidsgolven. 'Anti-geluid' heet dit principe: een actieve manier van lawaaibestrijding die veel minder omslachtig lijkt dan de meer gangbare, passieve vormen, zoals het bouwen van geluidswallen of het aanbrengen van geluidsisolatie. Toch is deze vinding vijftig jaar lang onbenut gebleven, totdat zij, dankzij de opkomst van de snelle micro-processor, in de jaren tachtig alsnog doorbrak.

^ H ^ ^ H e mogelijkheden van anti^^^^^Ê geluid werden al in de jaWÊÊÊÊI^ ren dertig in Duitsland ontdekt. Maar het zat uitvinder Paul Lueg niet mee. O p 28 januari 1933 vroeg deze, toen 35-jarige doctor in de natuurkunde, patent aan bij het Keizerlijk Patentamt in Berlijn. Een jaar eerder was hij op het idee gekcjmen om de destijds nog jonge elektro-akoestische overdrachtstechniek in te schakelen bij het bestrijden van storend lawaai. Zijn ontdekking was gebaseerd op

tur'. Gedesillusioneerd zou hij, na enkele jaren touwtrekken, de natuurkunde en het anti-geluid de rug toekeren. Op veertigjarige leeftijd begon hij aan een studie geneeskunde. En na de oorlog heeft hij samen met zijn vrouw nog een huisartsenpraktijk geleid in de omgeving van Keulen. Paul Lueg overleed in 1979; net te vroeg om nog mee te maken hoe 'zijn' principe van het anti-geluid weer uit de kast werd gehaald om plotseling hoogst actueel te worden

optreden van lagere geluidsfrequenties, met name die onder de 500 Hz. De afmetingen van de dempers moeten dan een zeer groot volume hebben die ze meteen ook praktisch onbruikbaar maakt. Juist in die gevallen kan anti-geluid uitkomst bieden.

Amplitude Het anti-geluid dat precies past op een te bestrijden geluid, wordt verkregen door als het ware het pluste-

21 v u MAGA^i:.fEERUASf r / j ' -

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen