GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 16

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 16

Rede gehouden bij de aanvaarding van het hoogleeraarsambt in de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit te Amsterdam

3 minuten leestijd Arcering uitzetten

15

den syllogismus. Deze leidt, krachtens den subsumeerenden aard der praemissen weer tot een conclusie van denzelfden vorm en van dezelfde zgn. metaphysische kracht. Niet zonder opzet stond 'k zoo breed juist bij deze logica stil: ze wordt nog steeds in breeden kring aanvaard. En lang niet altijd staan daarbij den aanhanger helder voor oogen de anthropocentrische metaphysica, de pyramidebouw van het vorm-materiaalschema met z'n vergoddelijkt zelfbewustzijn als top, de verwarring van begrip en algemeene voorstelling, en op grond daarvan die van een groep beschreven plastische vormen - gerangschikt naar den graad van vaagheid der herkenningsteekens - met waarheidssamenhang. Deze logica is dus allerminst formeel. Wat haar dan ook het meest te verwijten valt is niet de verrassende onvolledigheid - kennen en begrijpen is n.b. volgens haar niet meer dan een bepaald geval van het overal voorkomend vorm-inhoud schema - maar meer nog de zuiver humanistische stijl in welken deze kentheorie, en dus ook de zijvleugel der logica, is opgetrokken. Geen wonder, daar de metaphysica hier spreekt de taal van een vakwetenschap en deze bovendien de begrenzing van haar terrein afleidt uit de historische tegenstelling van dood en levend, in plaats van uit de eigensoortigheid der goddelijke wet. Intusschen juist het "leven" werd voor dit systeem gevaarlijk. Want het individu moge stammen uit twee andere, deze geboorte is iets totaal anders dan de afleiding van het kleiner gebied eener verzameling van n 1 kenmerken uit 'n grooter gebied eener groep van n kenmerken. M. a. w. het begrip van het individu werd al spoedig bevoorrecht boven de algemeene soortbegrippen. Twee "correcties" van Th e 0 p h ras t u s zijn hier typeerend : ten eerste kent hij het particuliere oordeel, dà t bij A ris t 0 tel e s eerst in de leer van den syllogusmus voorkomt, geheel buiten dit verband een zelfstandige plaats toe en noemt het "onbepaald"; 16) in de tweede plaats zoekt hij te onderscheiden tusschen )cc('s- rxuró en ~ rxÎJró, tusschen "op zichzelf" en "als zoo danig" ; de grens tusschen deze twee, door den leermeester op diens standpunt terecht vereenzelvigd, ligt al weder in het individueele ding 17). Zoo erlangt langzamerhand de term "abstract", eerst alleen aangewend aan de zijde van het subject, ook beteekenis voor het object: "algemeen" wordt gelijkgesteld aan "abstract". Straks wordt krachtens de pyramidebouw van het geheel dat abstracte in subject en object vereenzelvigd en komt het als zoodanig te staan tegenover het individueele. Dat is niet alleen bedenkelijk voor alle sociale factoren, het is dat niet minder voor de kentheorie. Want waarheid noch begrip zijn abstract. Ze worden dat eerst in metaphysischen zin wanneer men meent, dat ze subjectief zijn af te leiden uit de waarneming en de in haar gevormde voorstellingsbeelden, of (en) objectief samenvallen met groepen van herkenningsteekens, die inderdaad abstract kunnen zijn, inzooverre als ze gelijk stempelen wat allerminst voor het concrete begrip en de concrete waarheid gelijk is.

+

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 26 oktober 1926

Inaugurele redes | 79 Pagina's

Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 16

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 26 oktober 1926

Inaugurele redes | 79 Pagina's