Jaarboek 1983-1984 - pagina 57

3. Een korte historische en culturele excursie Opvattingen en waardepatronen met betrekking tot (centraliteit van) werken zijn uiteraard temporeel en cultureel bepaald. De opvattingen in vorige sectie naar voren gebracht zijn die welke bestaan in de huidige, westerse maatschappij. Het behoeft geen betoog dat deze enerzijds de vrucht zijn van historische ontwikkelingen en wijsgerige en religieuze overwegingen, en dat anderzijds in andere culturen een heel ander waardenpatroon de boventoon kan voeren. We wezen er reeds op dat in primitieve culturen werken en leven moeilijk te scheiden zijn. Daarbinnen treft men geen aparte waardering van arbeid aan, hetgeen niet betekent dat er geen rolverdeling tussen mannen en vrouwen zou bestaan; een rolverdeling waarbij jagen, strijden en handel door de man, en voedselbereiding en huishouden door de vrouw wordt verzorgd. Onder 'voedselbereiding' viel ook veelal landbouw. Toen vele primitieve culturen meegesleept werden in de 'first wave' zoals Toffler (1980) de overgang van de jacht- en nomadencultuur naar een landbouwbestaan typeerde, betekende dat overigens niet dat de man ook voor de primaire bron van inkomen en levensonderhoud, de landbouw, de verantwoordelijkheid en zorg op zich nam; dit bleef veelal deel uitmaken van de taak van de vrouw, ook al had de man verder niets om handen. In de Griekse en Romeinse gedachtenwereld werd werk geminacht. Het werd dan ook in belangrijke mate verricht door slaven. Het zwoegende werk was als straf uitgedeeld door de goden. Vrije tijd, niet werken, betekende bevrijding van de materie en van de behoeften van het menselijk lichaam, en de mogelijkheid voor de geest om zich met het zoeken naar waarheid en met politiek bezig te houden. Vooral handenarbeid was vulgair en voorbehouden aan de lagere wezens. In de Joodse traditie werd werken eveneens negatief geëvalueerd, maar nu vanuit de interpretatie van Genesis 3: 17-19, waarin de mens veroordeeld wordt tot het zwoegen en het brood eten in het zweet zijns aanschijns. Werk, vooral zwaar werk, was dus een straf op de zondeval. Het enige lichtpunt was dat werk de mens in staat stelde zijn goederen en diensten met de nooddruftigen te delen. In het vroege christelijke denken zijn deze zelfde elementen terug te vinden: noodzaak tot werk is een straf op de zonde. Evenals bij de Joden het bestuderen van de Torah prevaleerde, waren in het vroege christelijke denken het gebed, de contemplatie en de religieuze studie de belangrijkste elementen in het leven. Daarna kwam geestelijke/intellectuele arbeid (dat werd ook nog door religieuze broeders uitgevoerd) en tenslotte de handenarbeid. Daarbij diende men niet méér te produceren dan voor eigen gebruik en dat van de groep nodig was. Werken blijft echter slechts vruchten opleveren voor het aardse leven en derhalve ondergeschikt aan het eigenlijke doel van de mens dat gelegen is in het leven na dit leven. Met zowel de Renaissance als de Hervorming diende zich een nieuwe visie op en een nieuwe waardering van de arbeid aan. Daarmee hield de gelijkheid trouwens ook op. In het Renaissance-denken werd arbeid 55

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen