1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 50

HET MODERNE IRRATIONALISME IN POLITIEK, GODSDIENST EN WETENSCHAP.^) door Drs M. EILANDER. De vlag van het opschrift dekt de lading van de inhoud niet geheel. W a n t behalve dat over (ir-)rationalisme wordt gesproken, wordt ook telkens het begrip (ir-)rationaal gebruikt, en met deze twee wordt niet precies hetzelfde bedoeld. Laat ik daarom de volgende definities mogen vooropstellen ; Rationaal noem ik hier datgene, wat zich door het verstand, het redelijk en logisch denken, de ratio, volkomen laat beheersen; Irrationaal datgene, wat zich, voorzover wij zien kunnen, aan de volkomen beheersing door de ratio onttrekt. De woorden rationalisme en rationalistisch gebruik ik voor die. thans grotenfieels tot de historie behorende, geestesstroming, die meent alle wereldraadselen eenmaal te zullen kunnen oplossen door de ratio; Met irrationalisme en irrationalistisch wil ik de moderne stroming aanduiden, die aan de ratio vrijwel alle gezag ontzegt, om dit gezag toe te kennen aan buiten-redelijke, soms zelfs anti-redelijke elementen. Wij zijn allen opgevoed bij een min of meer onbewust geloof in de rede. De wereldbeschouwing, die de vorige geslachten ons als een kostbare erfenis hebben nagelaten, wordt beheerst door de rede. In onze jeugd leerden wij reeds op de Middelbare school en later in nog sterkere mate bij het Hoger Onderwijs, dat de mens het vermogen bezit, de wereldraadselen op te lossen door het redelijk denken. Vooral in de 18e en 19e eeuw hadden alle revoluties en hervormingen ten doel, de onredelijke elementen in de sociale en politieke structuur van de maatschappij te vervangen door redelijke. De vier grote bewegingen : verlichting, liberalisme, democratie en socialisme hadden tot grondslag de overtuiging, dat de verhouding tusssen mensen onderling kan en moet beheerst worden door de rede, en dat ieder ^) Een cultuur- en natuurfilosofisch lekenpraatje. Voordracht, gehouden op de vergadering van de Christelijke Vereniging van Natuur- en Geneeskundigen, te Utrecht op 22 Februari 1947.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen