1965 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 17

ANDERS-DENKENDEN (WAANVORMING EN INDUCTIE) * door F. J. TOLSMA Het is niet voor tegenspraak vatbaar, dat de waan een elementair psychiatrisch probleem is. Het heeft steeds weer verwondering gewekt, dat mensen dingen kunnen denken, die het logische begrippenstelsel — der naïeve realisten althans — doorkruisen. Het is duidelijk dat de mensen — binnen de begrenzing van hun cultuur- en groepspatroon — in velerlei opzicht een gemeenschappelijk denkpatroon hebben opgebouwd, We spreken van gelijk-gezinden, dat zijn zij die tot eenzelfde gezindte behoren, te onderscheiden van anders-denkenden; zodra anders-denkenden zich verenigen tot een groep worden zij wederom gelijk-gezinden. We nemen dit overigens in een in onze tijd levend oecumenisch besef van elkaar. De tijd, dat de ene groep gelijk-gezinden een groep anders-denkende gelijkgezinden vervolgde, is, binnen de begrenzing van ons nationale bestaan, ondenkbaar geworden, hoewel de fijnere vormen der agressie nergens beter te bestuderen zijn dan in de verhouding tussen groepen. We kunnen constateren, hoe de mens leeft in een dialectische spanning van gelijkheid en ongelijkheid. Ik behoef hier nauwelijks al te diep op in te gaan. Afgezien van één-eiige tweelingen misschien, zijn geen twee mensen aan elkaar gelijk; dit geldt zowel de anatomische als de psychische kwaliteiten. Het is zelfs de vraag of twee mensen precies gelijk kunnen denken, denken niet gezien als een passief, reproducerend proces (men kan denken dat men denkt), maar denken in de zin van nadenken, waarbij men intentioneel gericht is op zijn eigen denkbeelden. Anderzijds is er een streven, dat vooral in groepen kan bestaan, om zijn denkpatroon tot de wereld in zijn totaliteit uit te breiden, een streven naar gelijkheid, naar eenheid, waarbij de bonte verscheidenheid wordt te niet gedaan en het leven aan kleur inboet. Gesteld, dat alle bloemen plotseling veranderd werden in madeliefjes, of, fraaier misschien, in rozen, dan zou het leven monotoon worden, *) Lezing 15 december 1964 gehouden voor de staf van de psychiatrische universiteitskliniek te Groningen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen