1971 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 273

G. A. LINDEBOOM

213

leidde naar het Caecilia Gasthuis voor het onderwijs aan het ziekbed.26 Het is nu een merkwaardig, en niet zo gemakkelijk te verklaren feit dat vele Nederlandse iatrochemici gematigde, wil men semiCartesianen waren. Ook Sylvius zelf kan men als zodanig beschouwen. Dat hij verwantschap met Descartes heeft gevoeld kan ten dele daaruit worden verklaard, dat ook hij één der eerste verdedigers van de bloedsomloop is geweest en daarvan in 1638 als privaatdocent te Leiden demonstraties heeft gegeven, welke waarschijnlijk bovendien door Descartes zijn bijgewoond. De gematigde Cartesianen van de chemiatrische richting hadden de oude Aristotelische leer van de elementen en de kwaliteiten reeds lang opgegeven. Ook hielden ze niet meer vast aan de drie grondstoffen van Paracelsus, waaruit alles zou bestaan: de befaamde tria prima (zout, zwavel en kwik) doch ze aanvaardden een corpusculaire opvatting der materiële wereld, maar dan in de modificatie van Descartes. Deze schreef aan de elementaire deeltjes verschillende vormen toe, hetgeen misschien werd geacht een betere verklaring van de scheikundige processen te geven. Een bijkomende factor is wellicht geweest, dat het in die tijd min of meer mode was vertrouwd te zijn met de Cartesiaanse filosofie, welke ook in verlichte, niet-academische kringen zoals die van de „femmes savantes" van Molière druk werd besproken. In dit verband dienen nog de namen van twee geneeskundigen, die niet aan een hogeschool verbonden waren, te worden genoemd. Allereerst die van Cornelis Bontekoe (1640-85), bekend als de geestdriftige propagandist voor het gebruik van de thee, ook als een geneesmiddel voor vele kwalen. Bontekoe was een vurig Cartesiaan, die zich, toen Craanen te Leiden benoemd was, opnieuw liet inschrijven, doch bij een publieke disputatie zo onbeheerst ten gunste van Descartes optrad, dat hem verder de toegang tot zulke universitaire plechtigheden werd ontzegd.27 Daarna moet herinnerd aan Stephen Blankaart (1650-1702), een ijverig publicist, die de scheikundige werken van de beroemde Engelse geleerde John Mayow (1645-79) in het Nederlands vertaald heeft. Bij hem vindt men de verbinding van de mechanistische filosofie van Descartes met de scheikunde in een verhandeling over de scheikunde („stofscheiding").28 Daarin zet hij de chemie uiteen „naar de gronden van de voortreffelijke Cartesius". Zo trachtte men een brug te bouwen tussen de iatromechanische en de chemiatrische benadering van de levensprocessen. Mede door-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen