Vijfenzeventig jaar Vrije Universiteit - pagina 113

de Tweede Kamer, ƒ 2000 tractement; bracht hem aan de Vrije Uni-

versiteit, ƒ 4500 tractement; bracht hem tenslotte aan den ministers-

tafel en bezorgde hem een levenslang pensioen; aan zijn oudsten zoon

een professoraat met ƒ 3500 tractement; aan zijn broeder in Groningen

door het Anti-revolutionair ministerie het kantonrechterschap; aan

een anderen Lohman het gouverneurschap van Suriname, met niet te

versmaden levenslang pensioen.

Hoe moet deze opsomming, die vriend en vijand onder ogen kwam,

de aristocraat Lohman gegriefd hebben!

Toch kan dit alles niet als verklaring dienen, wat terstond in het oog

springt, als men bedenkt dat vele gewraakte uitspraken van Lohman,

hierboven geciteerd, nog dateren uit de periode, waarin Kuyper

Lohman de hope van ons Calvinistisch volksdeel noemde. We zouden

het probleem op deze wijze scherp kunnen stellen: als Lohman niet ééns

geestes was met de mannen der Vrije Universiteit, wat al jaren duidelijk

merkbaar was geweest, waarom kwam het dan eerst in 1894 tot het

conflict, dat in 1896 tot zijn heengaan leidde? Of moet de vraag mis-

schien nog scherper gesteld worden: waarom kwam het juist in 1894

tot het conflict? Men voelt het verschil: bij de eerste vraagstelling gaat

het om een temporeel verband; men zou er op kunnen antwoorden:

het proces heeft een rijpingstijd nodig gehad. Maar in het tweede geval

is er een causaal verband verondersteld: het jaar 1894 moet een ver-

klaring geven.

O m de draagwijdte van deze probleemstelling te begrijpen is het

nodig een korte uitweiding te geven op het terrein van de politiek.

De liberaal Tak van Poortvliet had een ontwerp-kieswet voorgesteld,

dat de gemoederen zodanig verdeelde, dat partijverschillen een ogen-

blik schenen weg te vallen. Vóór of tegen Tak was in 1894 de leuze,

die zowel de liberalen als de anti-revolutionnairen verdeelde. De

Savornin Lohman was ,,tegen Tak", Kuyper „voor Tak". De motivering

doet hier niet ter zake. In De Standaard oefende Kuyper scherpe critiek

uit op zijn partijgenoten in de Kamer en wie tegen het ontwerp van

Tak was, werd onmiddellijk gedoodverfd als een conservatief. Kuyper

ontzag zich niet bij deze strijd in De Standaard de mannen met twee

namen te honen. Omdat hij partijleider en eigenaar van De Standaard

was, stonden de kansen voor Lohman en de zijnen niet gelijk.

De verkiezingen van 1894 hadden een onaangenaam karakter. Er

werden vijftien anti-revolutionnairen gekozen, zeven Takkianen en acht

anti-Takkianen; tot de eerste groep behoorde Kuyper, gekozen door

Sliedrecht en tot de tweede Lohman, gekozen door Goes. Kuyper en

109

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen