Een handvol filosofen - pagina 204

200 V B Filosofen van de systematische vakken

zien dat wetenschap en techniek misbruikt kunnen worden in het organiseren van

menselijke verhoudingen. Hij analyseerde de managerscultuur in grote organisaties,

waarin bijvoorbeeld verticale integratie ten koste gaat van horizontale organisatie.

Wetenschappelijke en technisch uitgedachte organisatiemodellen werken nu een-

maal vaak ten koste van de vrijheid en verantwoordelijkheid van de werknemers.^

Belangrijk waren in zijn betoog - wat hij noemde - twee 'structuurbeginselen'

van de samenleving: de 'goede balans tussen gezag en vrijheid' en de 'soevereiniteit

in eigen kring'. Omdat hij sprak over 'gezagdragers en ontzagdragers' in duurzame

samenlevingsverbanden, maakte hij de indruk dat zijn betoog vooral om het gezag

draaide. Dat was ten dele ook het geval en hij had daar een volgens hem onbetwij-

felbare (volgens anderen discutabele) argumentatie voor: de bron van het gezag 'is

Christus die alle macht heeft in hemel en op aarde. Hij delegeert gezag aan hen die

naar de orde der schepping in de structuren der samenleving een plaats van autoriteit

bekleden'. Overigens erkende Van Riessen dat het gezag niet omwille van zichzelf

bestaat. Weliswaar brengt het gezag in een samenlevingsverband een bepaalde orde,

organisatie en voorschriften tot stand, waardoor de vrijheid van de 'ontzagdragers'

wordt beperkt, maar volgens hem betekent het zoeken naar een goede balans tus-

sen gezag en vrijheid dat het gezag de taak heeft om de 'vrijheid te maximaliseren'.'

Wat de soevereiniteit in eigen kring betreft ging het Van Riessen vooral om de

nevenschikking van samenlevingsverbanden ten opzichte van elkaar. Elke hiërar-

chische verhouding wees hij af, al erkende hij dat de overheid de taak heeft om

rechtbestellend op te treden indien een bepaald samenlevingsverband onrechtmatig

dominant zou optreden ten koste van andere. Anderzijds beschouwde hij de soe-

vereiniteit in eigen kring als een principieel argument tegen een te ver gaande macht

van de overheid. In zijn verzet tegen een zijns inziens te vergaande planeconomie

leek hij soms in economisch-liberaal vaarwater te komen, maar hij maakte ook op-

merkingen die dat beeld enigszins corrigeerden.''

Met De maatschappij der toekomst had Van Riessen een belangrijk boek gepu-

bliceerd. Zijn verdediging van de zin van de arbeid, de menswaardige plaats van de

werknemer in grote ondernemingen en kleinschalige organisatievormen was des-

tijds relevant en is nog steeds actueel.' Ook had hij inzicht getoond in maatschappe-

lijke, culturele en religieuze processen die in de jaren vijftig van de twintigste eeuw

volop in discussie waren. Men kan bepaalde meningen van Van Riessen bestrijden

en zijn argumenten betwisten, maar dat hij met duidelijke standpuntbepalingen

deelnam aan het publieke debat is niet te ontkennen."^

Hendrik van Riessen werd op 17 augustus 1911 op een boerderij in Bloemendaal

geboren. Naast een kleine veestapel had zijn vader een tuinderij die producten op-

leverde voor zijn groentenhandel. Opgegroeid in een oergereformeerd gezin en ge-

vormd door kerkbezoek, catechisatie en de christelijke lagere school, kreeg hij zijn

1 Ws.nKiessen, De maatschappij der toekomst, pp. 149-150, 162-163, 164-165.

3 Van Riessen, De maatschappij der toekomst, pp. 83-84.

4 Van Riessen, De maatschappij der toekomst, pp. 85-108. Voor een uitgebreide bespreking van Van Riessens

boek, zie Woldring en Kuiper, Reformatorische maatschappijkritiek, pp. 135-145, 163-178.

5 Deze en andere onderwerpen werkte hij uit in lezingen, later gebundeld in Van Riessen, Mens en werk (Am-

sterdam, 1962).

6 Voor een kritiek op belangrijke onderdelen van De maatschappij der toekomst (soevereiniteit in eigen kring

en de verhouding gezag en vrijheid), zie Geertsema, 'Vrijheid als antwoord', pp. 269-285.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen