VU Magazine 1973 - pagina 378

Geen zintuig Dat een opsporen van deze achtergronden niet méér plaatsvindt, komt omdat wij voor de oplossing van de actuele problemen, niet kunnen wachten op de resultaten van een nieuwe bezinning. Ook speelt een rol en misschien is dat wel de belangrijkste factor, dat het wetenschappelijke en het technische werk de mens zo in beslag nemen, dat er vanzelfsprekend geen aandacht is voor de diepere achtergronden van het probleem. Men heeft er als het ware geen zintuig meer voor dat wetenschap en techniek gefundeerd zijn in wijsgerige visies, en dat deze visies op hun beurt weer geworteld zijn in religieuze overtuigingen. Dat men zich dit niet bewust is, wil nog niet zeggen dat deze religieuzewijsgerige invloeden er niet zijn! Wij willen een poging ondernemen de religieus-wijsgerige invloeden op de westerse wetenschap en techniek op te sporen en te onderzoeken wat hun inhoud is. Voor de duidelijkheid is nodig te weten, dat we van mening zijn dat de mens in de religie zijn laatste woorden en antwoorden uitspreekt over onze werkelijkheid en haar vragen. Vanuit die religieuze grondhouding wordt ook het wijsgerig denken gevoed. Het wijsgerig denken is niet neutraal, objectief of waardevrij, maar religieus bepaald. En deze religieus bepaalde wijsbegeerte heeft invloed op de vakwetenschappen, die op één of andere wijze verbonden zijn met die wijsbegeerte. Vervolgens: de moderne techniek die op de moderne wetenschap, en met name op de moderne natuurwetenschap is gefundeerd,

ondervindt evenzo de invloed van de religieus bepaalde wijsbegeerte. De wijsbegeerte, die dus gevoed wordt uit de diepste religieuze overtuigingen van de mens heeft een beslissende invloed op de ontwikkeling van wetenschap en techniek. Heel in het kort zou te zeggen zijn, dat de religie van de mens in onze westerse kuituur haar neerslag vindt in de wijsbegeerte en dat deze religieus bepaalde wijsbegeerte doorwerkt in vakwetenschappelijke visies. Deze religieus bepaalde visies projecteren zich vervolgens via de ontwikkeling van de moderne techniek in de praktijk en nemen daarmee als het ware een tastbare gestalte aan.

Religieuze fout Daarmee hangt ook meteen samen, dat wanneer de moderne techniek ons confronteert met grote problemen, ja zelfs met catastrofale rampen, wij moten vragen naar de inhoud van de religie die op de achtergrond werkt. Gezien de enorme ontwrichtingen van de moderne techniek in het menselijk leefmilieu staan wij voor de vraag of de fout niet vooral in het religieuze vlak gezocht moet worden. Immers, indien de zojuist genoemde interpretatie juist is, zal de religieuze oorsprong van onze westerse wetenschap en techniek dan zelf al de oorzaken van de vervuiling moeten inhouden. Wij laten ons op zijn minst door kortzichtigheid leiden en gaan onverantwoordelijk te werk, indien wij niet door het overrompelende karakter van de verontreiniging heenzien. Wij zullen moeten beseffen, dat vandaag op

grote schaal duidelijk wordt, wat al sinds een paar eeuwen de inhoud van de geesteshoudingen bepaalt. Thans breekt op een krachtdadige wijze door, wat allang besloten lag in de visie van de mens op de natuur, en daarmee samenhangend, in de visie van de mens op zichzelf Pas wanneer wij oog krijgen voor de historische achtergrond van het milieuprobleem, doet zich de mogelijkheid voor, om niet zonder meer een beroep te doen op wetenschap en techniek om de dreigende gevaren te keren, maar zal ook de gezindheid van de moderne mens, de religieuze gezindheid, in de discussie moeten worden betrokken. De religie van de mens is beslissend voor de weg die onze cultuur zal gaan. Bij het begin van de nieuwe tijd gaat de invloed van de Reformatie en de Renaissance en het latere humanisme nog samen. Toch is het onmiskenbaar dat sinds de eeuw van de Verlichting de ontwikkeling van de wetenschap onder leiding staat van de religie van het humanisme, waarin de mens zichzelf genoeg is. Dat wil niet zeggen dat christenen niet meer aan de ontwikkeling van wetenschap en techniek deelnemen. Dat is allerminst het geval. Alleen zij isoleren hun christelijke religie steeds meer van het wetenschappelijk en technisch handelen. Als het ware hebben zij een dualistiche visie op onze werkelijkheid en op het menselijk handelen daarin. Hun christelijke visie wordt aangepast aan die van de humanistische traditie. Het authentieke van de christelijke religie verdwijnt. Willen wij dus de religieuze achtergronden van de milieuproblematiek verstaan, dan zullen wij vooral na moeten gaan wat de inhoud van de humanistische religie is met betrekking tot haar visie op de natuur.

Descartes Reeds de filosofie van Descartes is in dit opzicht leerzaam. Descartes twijfelt aan alle overlevering en geloof Hij zoekt zijn religieuze zekerheid in de mens zelf en vindt die in het wetenschappelijk denken. Dat wetenschappelijk denken geeft zekerheid en waarheid. Werd vroeger de eenheid van alle zijnden in God als de Oorsprong gezien, steeds meer wordt die eenheid in de nieuwe tijd gevonden in de denkende mens. Het menselijk subject wordt betrekkingspunt van alles wat er is. In de moderne filosofie is de mens overwegend het middelpunt van de wereld. De mens als subject staat centraal. De natuur wordt tot object, tot louter object van de mathematische natuurwetenschap. Het mathematischnatuurwetenschappelijk denken is een denken in oorzaken en gevolgen. Op basis van dat denken wordt de natuur mechanistisch opgevat. De gehele werkelijkheid, waaronder de natuur, wordt als een zeer kunstig uurwerk beschouwd. Men beschouwt de natuur als een geheel van krachtensamenhangen dat te formuleren en te berekenen is. Vanaf het 10

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen