VU Magazine 1973 - pagina 32

vaartsgroei met onze samenlevingsstructuur. Die structuur, de bedrijven, het is allemaal gaan staan naar dat doel: economische groei. De structuur van onze samenleving is de neerslag van ons geloof, dat we in het voetspoor van de economische groei het geluk zouden bereiken. En nu ontdekken we dat dat niet gaat gelukken. En dan vragen we ons af: moeten we niet toe naar een meer 'open' samenleving, die niet geheel is opgesloten in de jacht naar technisch, wetenschappelijk, en economisch progressief zijn. Zodra je die vragen gaat stellen, raak je de structuur van de samenleving aan. Ik vind dat we die consequentie moeten nemen. Het betekent tegelijk de vraag of ondernemingen zich qua structuur niet moeten oriënteren op andere zaken dan op het vergroten van de jaarlijkse produktiestroom. De middeleeuwse conceptie van ondernemen was een totaal andere. Ik zou willen zeggen: "in samenhang met en op basis van het inzicht dat we onze overvloedsideeën verkeerd gekozen hebben, zal het moeten komen tot herziening van de samenlevingsstructuur zelf." En ik zou dan willen beginnen met het aanpakken van het reclameverschijnsel. Ik vind het niet geoorloofd dat de uitgaven voor reclame, de stimulatoren van onze onverzadigdheid, eenmaal in de vier/vijf jaar zich verdubbelen, 'k Vind reclame niet op zichzelf verwerpelijk als communicatie over wat wordt aangeboden, maar waar de reclame gaat suggereren datje een beter, gelukkiger mens wordt als je een bepaald goed koopt, dan wordt de reclame heraut van de verlossing van de mens in de economische groei, 'n heilsaanzegger.' VU-magazine: Bent u voor het van radio- en tv-reclame?

VU-magazine: Ziet u in deze problematiek 'n duidelijke taak voor een christelijke universiteit?

'k Geloof dat we de tijd meehebben. De westerse mens gaat zich bedrogen voelen door z'n eigen goden. Er zit 'n scheur in z'n geluk. Die vragen komen ook in het rapport-Mansholt naar voren. Opeens flitst daar die vraag op: "maar vraagt dat niet om een ander mensbeeld?"

afschaffen

Prof. Goudzwaard: 'Ik vind dat er aan de STER-reclame iets moet gebeuren. Ik ben zeker niet voor uitbreiding en ik neig ertoe om het geleidelijk aan af te bouwen, dus om het in een jaar of vier tot nul terug te brengen. Drie dingen zie ik: (a) een verbod van bepaalde vormen van reclame, met name, die op het onderbewustzijn van de mens spelen; (b) het afbouwen en tot nul terugbrengen van de STER-reclame en (c) we moeten een fiscaal instrument hebben, dat de toeneming van reclame in de Nederlandse samenleving bemoeilijkt. Dit zijn bescheiden beginpunten voor het aanpakken van een van de stimulatoren van een overvloedsconceptie, waar ik een 30

vraagteken achter zet. 'k Geloof ook dat deze hele problematiek 'n stuk van de kerkelijke prediking zou moeten zijn. 't Is niettoevallig, datwanneer je over zulke dingen praat, je terechtkomt bij de Mozaïsche wetgeving en over wat Paulus zegt over de levensstijl van de christenen.

Prof. Goudzwaard: 'Je kan dat idee natuurlijk overspannen, maar in principe zit er stellig wat in. Denk maar aan wat ik in het begin zei over die economisch-dure surrogaten, die nu een gevoel van leegte en eenzaamheid opvullen. In leefgemeenschappen is bovendien een gezamenlijk gebruik van bepaalde duurzame consumptiegoederen mogelijk. Het zou, wanneer ik aan de kerkelijke leefgemeenschap denk, ook in de góeje calvijnse traditie zijn. In de kerk, zei Calvijn, moetje kunnen ontwaren dat het hele leven dus niet alleen het geestelijke, tot op de bodem door Christus is verlost. Calvijn vond het dan ook alleen maar vanzelfsprekend, dat in de eerste christengemeente geheel eigen vormen van economisch leven optraden. Daar was, om de boeiende term van Berkhof te gebruiken, de gemeente nu eens echt een „proefpolder van het Koninkrijk,,. En in deze tijd van scheefgegroeide overvioedsideeën - denk maar eens aan onze vele welstandsziekten, en aan de toepassing van het mode-verschijnsel op auto's - vraagt dat „proefpolderzijn,, weer om geheel eigen, nieuwe uitdrukkingsvormen. Concrete suggesties? Nee, bij mij zijn die nog onvoldoende rijp om ze te uiten. Maar 'k zou graag hierover de ideeën van anderen eens horen.'

'n Maand geleden sprak ik voor de jaarvergadering van het VNO, het verbond van Nederlandse ondernemers. Daar ging het over milieu en economische groei. Ook daar kwamen we bij dezelfde grondvragen terecht. Maar de mensen zijn er nu meer aan toe dan bijvoorbeeld een jaar of vier geleden. Ze vragen zich nu hier en daar zelf af: zijn we inderdaad niet terechtgekomen in een aanbidding van door onszelf verzelfstandigde machten? Er steekt in het niet-kunnen-leven zonder een steeds stijgende goederenwelvaart immers een duidelijk stuk verslaving. VU-magazine: Ziet u mogelijkheden in leefgemeenschappen, zoals naar voren kwam op de Rotterdamse dag?

Prof. Goudzwaard: 'Nou en of. En dan niet alleen voor economen en sociologen, maar ook voor theologen, sociale psychologen en de mensen van de exacte wetenschappen. Zoiets zou de hele universiteit moeten raken, ook de technische wetenschappen - 't gaat immers ook om de gerichtheid van onze technische research? De Vereniging zou hiertoe ook impulsen moeten geven, 'k Zeg dat ook om een andere reden. De conceptie van een waardenvrije wetenschap - die de VU steeds heeft verworpen - is steeds verder aan het afbrokkelen. Maar dat afbrokkelen is net als het afbrokkelen van een muur, waarachter je je tot nu toe verscholen hebt. Wanneer de mogelijkheid van een waardenvrije wetenschap vervliegt, word je als wetenschapsbeoefenaar ineens zélf zichtbaar - met al je twijfels, vragen en onzekerheden! Voor een universiteit als de VU zou dit een kans moeten zijn, waarop jaren is gewacht. Een kans om nu inderdaad te laten zien, dat een op levensbeschouwelijke a priori's gebouwde wetenschapsbeoefening niet alleen echte wetenschap is en blijft - maar tegelijkertijd ook voluit-genezend kan inwerken op een soms door en door zieke samenleving. Zou over die dingen in de VU niet eens wat meer moeten worden gesproken?'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen