VU Magazine 1976 - pagina 147

1^ magazine 13

Amsterdamse emigranten Onbekende brieven uit de prairie van I owa 1846-1873 boekbespreking door dr. C. Rijnsdorp

Deze belangrijke, interessant geïllustreerde en verzorgd uitgegeven brievenverzameling door dr. J. Stellingwerff, met een woord vooraf van drs. H. A. Höweler, vormt een authentieke documentaire over afgescheiden gereformeerde mensen, hun reis naar Amerika en de nederzetting op de prairie van lowa. De periode die deze brieven bestrijken loopt van 1846 tot 1873 en omvat dus tevens de burgeroorlog van 1861-1865. Voor de uitgeverij Buijten & Schipperheijn te Amsterdam is dit boek van 395 bladzijden een fraaie aanwinst voor hun fonds. De heer Höweler schrijft: ..Dr. Stellingwerff heeft een oude wens van mij vervuld met het volledig uitgeven van de ,,Amerikaanse" brieven, die zich bevinden in het HövekerWormser-Archief. Ik hen hem daarvoor zeer erkentelijk, in het bijzonder omdat hij zodoende het werk wilde voortzetten en voltooien, dat mij ondoenlijk was geworden ten gevolge van een ongeneeslijke spierziekte en invaliditeit. Na de inwilliging van mijn verzoek de brieven-uitgave op zich te nemen is de heer Stellingwerff met bewonderenswaardige energie en bekwaamheid te werk gegaan, zijn eigen weg volgend ter verkrijging van nodige, grotendeels nieuwe gegevens uit lowa en Nederland." Dr. Stellingwerff bezocht namelijk van 18 september tot 17 oktober 1974 de staten Ontario (Canada), Michigan, Illinois, lowa, Ohio en New York. Wat hem wei hindert is dat in het brievenmateriaal bijna geen aandacht geschonken wordt aan het probleem

van de Indianen en van de negers in Amerika. ,,De uitgave bevat onbekende brieven. Door deze brieven kunnen een aantal verkeerde voorstellingen worden verbeterd en het beeld van de emigrant naar Amerika verdiept... Behalve een aantal historische correcties bieden de brieven een beeld van de emigrantengezinnen Budde, Berkhout, Hospers en Wormser. Wat mij liet meest is opgevallen bij deze studie is liet feit dat het om emigranten uit een stad als Atnsterdam gaat. Bij de Afscheiding denken we in de eerste plaats aan Zeeland, Gelderland, Overijssel, Drenthe, Friesland en Groningen." Voordat de eigenlijke brieven aan de beurt komen, leest men een Verantwoording door de samensteller, en enkele hoofdstukjes over Gewaarschuwde landverhuizers, de Amsterdamse achtergrond. De club van Scholte, De Scholtianen te Amsterdam, de,, Vereeniging" van Wormser en De landverhuizing. Achter de brieven komen dan nog enkele

De immigranten-nederzetting Pella in 1851 geschilderd door H. G. Nolle

afsluitende hoofdstukken, een chronologische bibliografie, een lijst van brieven en een lijst van illustraties, met ten slotte een register van personen en namen van plaatsen. Het is natuurlijk belangrijk, wie er schrijft en zelfs aan wie. Maar de lezer, die het boek met zijn royale bladspiegel gesloten heeft en wat verbijsterd voor zich uit blijft staren, krijgt een totaalindruk die hij poogt te ordenen. Dan doemt er een algemeen beeld voor hem op, waarbij het niet meer punt één is wie aan wie schrijft. De stof ordent zichzelf in drie hoofddelen: l.Hoe voelen de immigranten zich? 2. Hoe zien zij de Amerikanen? 3. Hoe is hun geloofsbeleving, mede met het oog op de situatie in Amerika en de wereld'^ Natuurlijk moet men het boek zelf lezen of raadplegen, want dan treden de persoonlijke verschillen aan de dag. Ook de authentieke spelling is onmisbaar, omdat die aan de brieven een toets van echtheid verleent. Bij onze totaalindruk evenwel is het doelmatiger de spelling zoveel mogelijk te moderniseren, omdat de brieffragmenten — soms niet meer dan een enkele volzin of zelfs een deel daarvan — worden opgenomen in de doorgaande beweging van de globale samenvatting. Ik heb er even over gedacht bij iedere uitspraak de bladzijde te noemen, maar deze opeenhoping van cijfers zou ruimte kosten en de leesbaarheid aanzienlijk storen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen