VU Magazine 1978 - pagina 423

nl magazine 24

magazine 25

ex-Nieuw Guinea gouverneur Van Baal. De standpunten staan nog lijnrecht tegenover elkaar. Maar als januari 1960 Kennedy Amerikaans president w o r d t en geleidelijk-aan begint door te dringen tot de Nederlandse politici dat niet gerekend mag w o r d e n op militaire steun van de V.S. in geval van oorlog met Indonesië, als de top van het Nederlandse bedrijfsleven (groep-Rijkens) Luns afvalt in diens veldtocht voor het zelfbeschikkingsrecht van de Papoea's en als vanuit de zending steeds sterker w o r d t aangedrongen op verzoening met Indonesië, bezwijkt najaar 1961 de A.R. top. Bruins Slot en Berghuis doen 16 september pogingen in Nederlands Gedachten en T r o u w de „ o m m e z w a a i " voor te bereiden en op 3 oktober gaat in de Tweede Kamer met een rede van Bruins Slot de kogel door de kerk. Bepleit w o r d t praten met Soekarno over Nieuw Guinea zonder voorafgaande condities. De verwarring die dan ontstaat in het A.R. kamp laat zich niet in enkele w o o r d e n beschrijven, ook omdat Nederland (Luns) nog tot augustus 1962 doorgaat met zijn politiek. Nieuw-Guinea laat de VU niet onberoerd. Als de A.R.P. top „ o m " is w o r d t herfst 1961 o.l.v. student J.N. Scholten de Nederlandse Staatkundige Studenten Federatie (NSSF) gesticht, die zich beijvert in het leggen van contacten tussen Papoea's en Indonesiërs. Kennedy stuurt zijn broer Robert naar Indonesië o m een oorlog te voorkomen. Robert Kennedy komt ook naar Nederland, maar veel kans o m de publieke opinie in Nederland te beïnvloeden krijgt hij niet. Daarom organiseert de NSSF snel een gesprek tussen Kennedy en Nederlandse studenten op Schiphol, vlak voor diens vertrek uit Nederland (25 januari 1962). VU-hoogleraar prof. dr. H.R. Wijngaarden, die ook dit jaar met pensioen ging, spreekt 14 april 1962 op een P.v.d.A.-congres in Amsterdam over Nieuw Guinea tot verontrusting en verontwaardiging, in de achterban. Hij w o r d t op het matje geroepen door VU-directeuren en publiekelijk berispt. „ Wat er zij van zijn standpunt inzal<e Nieuw Guinea - dit optreden (is) niet in overeenstemming met de band tussen hem en de Vrije Universiteit, nocti die tussen tiem en de vereniging waarvan de universiteit uitgaat." De verklaring is opmerkelijk. Niet o m Nieuw-Guinea draait het primair, maar o m het feit dat een VU-hoogleraar de eenheid Vrije Universiteit-Anti-revolutionaire Partij verbrak. Maar noch op kerkelijk terrein, noch bij de VU lukt het na de Nieuw Guinea affaire meer o m de gereformeerden in één politieke organisatie bijeen te houden. In het bolwerk zijn gaten gevallen en hoewel er geen sprake is van een massale uittocht, voelen de meeste gereformeerden zich vrijer, zowel buiten als binnen de beschadigde o m m u r i n g . Het isolement is doorbroken. Op kerkelijk terrein volgden de gereformeerde kerken de w e g die de zending eerder ging in de toetreding tot de Wereldraad van Kerken. Verkuyl is niet de enige die de muren afbreekt rond het gereformeerde isolement: hij is wel een van de meest opvallende figuren in dit proces.

Demonstrant

Vietnam

dat het rapport neerkomt op een kapitulatie voor de communisten. „Niets over de roeping van de overheid als dienaresse Gods het zwaard te hanteren tegen hen die kwaad bedrijven". Sietze Bosgra begroet in Bevrijding van 26 maart '66 de Vietnam-nota met vreugde a\s„de revolutionaire A.R gedachte (..) „Het zal nog wel even duren voor de andere partijen ook zo ver zijn." Maar in feite is de A.R. partij nog helemaal niet zover. In het parlement blijven de oude geluiden klinken; de nota w o r d t gewoon genegeerd. En dat is dan voor Verkuyl het motief de straat op te gaan, opnieuw buiten de o m m u r i n g van eigen kring. Naast Piet Nak loopt hij aan de kop van een demonstratie (10.000 man) tegen de Amerikaanse bombardementen. Ook Vietnam moet „ter discussie"

Zuid-Afrika

Wanneer Nieuw-Guinea is overgedragen, de d i plomatieke betrekkingen met Indonesië weer zijn hersteld en een studentendeputatie o.l.v. J.N. Scholten een reis door Indonesië heeft gemaakt, betekent dit niet dat er nu voortaan rust zal zijn tussen Verkuyl en het A.R. milieu. In 1963 keert hij terug naar Nederland als algemeen secretaris van de Zendingsraad. In 1 9 6 5 w o r d t h i j buitengewoon hoogleraar in de missiologie. „Een macfitig moment in de gescfiiedenis van de VU," schrijft Buskes, die de inauguratie bijwoonde in De Waagschaal. „Tot de aanwezigen behoorde ool< prof. Kraemer(...) En toen de professorale stoet het /<erl(gebouw verliet was het de rector magnificus prof. Schippers, die prof. Kraemer uitnoéigde naast hem in de stoet mee te gaan. Een hoffelijk gebaar en na wat prof Verkuyl tot Kraemer gezegd had toch ook nog iets meer " Vanaf 1968 is Verkuyl daarna gewoon hoogleraar aan de Vrije Universiteit.

Zuid-Afrika is een tweede terrein waarop heroriëntatie geboden is. Zomer 1965 komt de dan nog weinig bekende ds. Beyers Naude naar Nederland. Hij zoekt meteen contact met Verkuyl. Vanwege diens directeurschap van het Chr. Instituut is ds: Naude door de Ned. Geref. Kerk zijn predikantsstatus o n t n o m e n . Verkuyl gaat meteen tot handelen over o m te bereiken dat Beyers Naudé hier nog wel openlijk als predikant w o r d t erkend. Dat kan door hem te laten preken. En zo gaat ds. Naudé behalve in een hervormde kerkdienst in Den Haag ook voor in een geref. kerkdienst in Tilburg. Een kerkrechterlijk aarzelende broeder w o r d t overtuigd met de volgende tekst: ,,Wat zou jij doen als Bonhoeffer bij je op de stoep s t o n d ? " Uit. dat eerste contact met Beyers Naudé bloeit een hechte vriendschap op. Verkuyl start meteen een geldinzamelingsactie voor het werk van ds. Naudé onder de onafhankelijke Bantoekerken en beijvert zich onvermoeid o m de gereformeerde kerken hun tot een duidelijker afwijzing te bewegen van de apartheidspolitiek. Kwamen voordien uitsluitend blanke theologen in Nederland studeren, Verkuyl gaat er achter aan dat er voortaan ook zwarte studenten komen. Het mes snijdt aan twee kanten: kerkelijk zwart ZuidAfrika heeft er wat aan, maar van mogelijk nog grotere betekenis is dat gereformeerd Nederland kennismaakt met zwarte gereformeerde theologen. In Pennings boeken kwamen die niet v o o r ; het kerkelijk contact met Zuid-Afrika was totdan een vrijwel uitsluitend blank onderonsje. In 1968 w o r d t in Lunteren de (internationale) gereformeerde Oecumenische Synode gehouden. De Zuid-afrikaanse boerenkerken komen met een sterke deputatie, Vorster, Gericke, Potgieter. Samen met ds. R.J. van der Veen, zijn latere o p v o l ger bij de Zendingsraad, probeert Verkuyl - vergeefs - het gezelschap te bewegen tot een o n dubbelzinnige veroordeling van het apartheidspolitiek. In overwinningsstemming vliegen de afgevaardigden van de boerenkerken huiswaarts. Ze hadden erger gevreesd.

Daar is o m te beginnen Vietnam. Meer dan ooit is Verkuyl nu „ a a n w e z i g " . De herbezinning op de koloniale problematiek doet een aantal anti-revolutionairen links uitkomen van de PvdA.„Niets is zo gevaarlijk in de politiek, als uit te gaan van bepaalde ideeën of veronderstellingen, die gebaseerd zijn op onvoldoende kennis van de feitelijke toestanden en op een onjuiste evaluatie van de daarin werkzame krachten, zoals o.a. onze Indonesië-politiek in de na-oorlogse jaren ons heeft geleerd," staat ]an\jar'\ '66 in een Vietnam-rap port van een A.R. studiegroep onder leiding van Bruins Slot. Verkuyl is een der leden. De inhoud wijkt grondig af van de vrijwel kritiekloze houding die totdan in het parlement door de A.R. w o r d t ingenomen jegens Amerika. In vroegere verhoudingen zou een dergelijke opstand in eigen gelederen de partij op zijn grondvesten hebben doen schudden; nu blijft het opmerkelijk stil rond het rapport. De partijdiscipline van vroeger schijnt na het dekolonisatiedrama ingeruild voor een v o r m van verdraagzaamheid, die neerkomt op negatie. De parlementariërs doen of hun neus bloedt; opgemerkt w o r d t de Vietnam-nota de eerste tijd slechts in kringen van GPV en de PSP. Het Geref. Gezinsblad concludeert 14 maart '66

Twee jaar later vliegt Verkuyl zelf naar Zuid-Afrika. Een der meest verkrampte kranten plaatst drie dagen voor hij er is, al een artikel „Felle tegen-

ito

stander van onze Apartheid eerstdaags hier Hij zal conferenties toespreken en de regering zit doodstil". Met boeken als „Breek de muren af" (over de apartheidspolitiek) en „Verantwoorde revolutie" gaat Verkuyl voort het isolement van het gereformeerde A.R. milieu te verbreken. Met name de nakomelingen van gereformeerde emigranten uit de vorige eeuw hebben moeite dat allemaal mee te maken. Stegen reeds in 1965 toen de VU een ere-doctoraat verleende aan Martin Luther King al verontruste geluiden op bij de gereformeerden in de V.S., in 1970, twee jaar nadat King is v e r m o o r d , blijkt Verkuyl niet w e l k o m bij iedereen in „ G r a n d Rapids". Een uitnodiging o m te komen, w o r d t opeens weer ingetrokken omdat de synode van de Chr. Reformed Church bedenkingen opperde. Een reden voor het intrekken van de uitnodiging w o r d t niet opgegeven. S o m m i g e

Ds. Vorster en Verkuyl

geruchten willen dat de Geref. Amerikanen in Verkuyl een medestander van VU-theoloog Kuitert zien. De Rotterdammer weet echter te melden dat op de achtergrond een rassendiscriminatiezaak speelt. Het bestuur van een chr. school in Chicago zou negerkinderen hebben geweigerd, de classis zou dat hebben goedgekeurd en nu speelt de zaak op de synode. Daar kan men Verkuyl niet bij gebruiken, veronderstelt het Rotterdammerbericht. In ieder geval gaat Verkuyl, nu hij met pensioen is, o m te beginnen een reis naar de V.S. maken, ook naar Grand Rapids.

Kernwapens Het jaar 1970 brengt meer beroering. Daartoe mag niet zozeer gerekend w o r d e n de start van de werkgroep Kairos, w a n t dat is in feite de georganiseerde voortzetting van het werk van een informele groep vrienden van Beyers Naude, die dan al geaccepteerd is in het gereformeerde A.R. milieu. Emoties breken pas echt los door het conflict Biesheuvel-Verkuyl op het convent van de A.R. partij 13 juni 1970 wanneer Verkuyl - vergeefs tracht het standpunt van het Gereformeerd Vredesberaad, opgericht in 1967, inzake de kernwapens opgenomen te krijgen in het program van

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen