VU Magazine 1980 - pagina 258

nj mauazjuie 36

"In het zweet huns aanschijns Brief uit Botswana VI van Hans Opschoor VAtn rijke, blanke toerist in Afrika /iet een boer zitten, onder een boom, bij z'n akker, lïit akker staat vol met mais, en vfxiral met onkruid. I>e toerist vraagt waarom de boer dat onkruid niet wiedt. ,,Waarom zou ik?" ,,I>an zou er txx:h meer mais groeien, en zou je meer te eten hebben". ,,Maar ik heb geen honger". ,,Nou, dan zou je die extra mais toch kunnen verkopen." ,,Wat heb ik daaraan?" ,,Al.s je dat een paar jaar doet, dan /x>u je rijk zijn; dan zou je kunnen ophouden met werken, en van het leven genieten!" De boer repliceert: ,,Maar ik zit nou tr>ch al lekker onder m'n lKK)m, van het leven te genieten". Dit verhaaltje is overbekend. Meestal wordt het verteld om het betrekkelijke van het westerse arbeidsethos duidelijk te maken. Soms ook, om te laten zien hoe relatief begrippen als armoede en rijkdom zijn. Het verhaal gaat ervan uit, dat die boer voor z'n lo! onder die boom zit. Geven afrikaanse boeren de voorkeur aan vrije tijd boven welstand? Zelfs in die mate, dat zij en hun gezinnen blijmoedig genoegen nemen meteen minimum aan spullen, teneinde een lekker lui bestaan te leiden, in de schaduw van hun b(x>m'.' Ik wil proberen die vragen een beetje te beantwoorden aan de hand van het wel en wee van boeren die ik in Botswana tegenkom. Meer dan driekwart van de mensen in Botswana leeft op het platteland. Velen daarvan in toestanden zoals die boer uit het verhaaltje. Bijna de helft van de gezinnen heeft geen kcxïien (/xy iels als bij ons: geen geld op de bank en z^jnder verzekeringen en AOW), en is althans ten dele afhankelijk van de akkerixjuw. Gemiddeld halen de

^ zeker is dat hij niet heeft kunnen aantonen dat er een oorzakelijk verband is. De tegenargumenten zijn bekend; reeds lang voor er van een Reformatie sprake was bloeide het kapitalisme in Noord-Italiaanse steden, in Vlaanderen en Barcelona; in Engeland was het puritanisme over zijn hoogtepunt heen toen het kapitalisme nog tot bloei moest komen; elders ter wereld zijn vormen van kapitalisme Ie vinden waar het chnstendom nooit veel invloed heeft gehad en in typisch s(xia-

mensen nog geen zak mais van een acre bouwland; nog geen 160 kg per hectare. Deskundigen zeggen, dat meer dan het tienvoudige daarvan technisch mogelijk is. Waarom komen die andere negen zakken er dan niet af.' Omdat het gezin lekker onder een boom zit'.' Regen-arm De meeste boeren moeten werken onder tamelijk regen-arme omstandigheden. In het district waar ik vooral werk, valt gemiddeld nog geen 5(X)mm per jaar: vaak beduidend minder. Hoge temperaturen verdampen bovendien een deel van het gevallen regenwater. De b(xlem is zeer arm wat betreft fosfor en stikstof - twee vitale milieufactoren, zou er volgens de FAO best twee keer zoveel mais van hetzelfde akkertje gehaald kunnen worden, als de boeren iets andere methodes zf)uden gaan gebruiken. Het typische akkerb(.)uwsysteem van

listische stalen als Sovjet-Rusland en de DDR wordt van officiële zijde een arbeidsmoraal en een soberheid gepredikt die verdacht veel op die van het puritanisme lijken. Ja. er zijn citaten als die van ds Baxter over de te kiezen meest profijtelijke manier van ondernemen, maar zou z o n uitlating ook niet gezien kunnen worden tegen de achtergrond van de toenmaals in Engeland heersende armoede'.' Laten we verder bedenken dat de puriteinen wel sober maar niet gierig waren en een armenzorg op touw hebben

de boeren hier is: ploegen als het re^ genseizoen echt begonnen lijkt te zijn. waarbij van te voren uitgestr(X)id zaad wordt ondergewerkt: af en u>c wieden; vogels verjagen als de kolven en pluimen zich gaan vormen; oogsten. Landbouwkundigen in Botswana, onderzoeken allerlei varianten op dit systeem. Ze zeggen bijvoorbeeld, dat door eerder te ploegen, de oogst ruim anderhalf keer zo groot kan worden; dat, door het veld helemaal onkruidvrij te houden, er wel twee of drie keer zoveel af zou komen: dat door keurig op rijen te planten én kunstmest te gebruiken, de opbrengst meer dan twee keer zo groot kan worden. Alles bij elkaar nemend, en ook nog beter zaad gebruikend, kom je zo inderdaad wel in de buurt van tien keer zo hoge opbrengsten. En zo vreselijk ingrijpend klinken de voorgestelde wijzigingen nou bovendien ook weer niet. Ofwel'' Laten we die verbeteringen eens even langslopen.

Pk>egen Vroeger ploegen. De mensen die zelt ossen of een Iractor hebben, kunnen dat doen (en uit mijn onderzoek blijkt, dat ze dat ook doen), maar twee derde van de boeren moet ossen of een tractor huren, en, of ze dat nou leuk vinden, of niet. ze moeten wachten toi nadat de eigenaars van trekkracht hun

gezet, die respect afdwingt. Ze werkten hard en leefden zuinig om aan anderen te kunnen meedelen. Wat heeft dat eigenlijk met kapitalisme ie maken''

Adam Smith Tenslotte Adam Smith. Haan noemt hem zijdelings als verdediger van het winstprincipe. Hij citeert niet letterlijk, maar ik vermoed dat hij Wealth of .Natioas IV. IL 4-9 vcx^r ogen heeft staan. Het gaat er Smith niet om &Ö'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen