VU Magazine 1982 - pagina 238

plaats niet opgevuld. De emancipatiekommissie vroeg het Kollege van Bestuur om bij de bezuinigingsmaatregelen en de automatisering met dit gevaar rekening te houden. Het antwoord was dat ze het zullen proberen maar dat het heel lastig is om bij voorbaat te zeggen dat je geen arbeidsplaatsen van vrouwen laat verdwijnen. Want dat heeft automatisch tot gevolg dat andere mensen ontslagen moeten worden." Achter ons fluistert iemand snedig de spottende vraag of met „andere mensen" mannen worden bedoeld. Corien van Oostende pleit, alsof ze de opmerking gehoord heeft, vooreen mentaliteitsverandering.,,ledere keer erop wijzen dat vrouwen de helft van de mensheid uitmaken en dat vrouwen dus ook mens zijn. Dat vrouwen net zoveel rechten en plichten hebben als mannen. Als je dat maar iedere keer benadrukt, heeft dat misschien op de lange duur invloed."

toe dat je tijdens je studie het gevoel krijgt: ,,Er mist \ wat aan". Vandaar dat een nieuw verschijnsel gestalte krijgt aan de universiteiten: vrouwenstudies.

Ongelijkheid onderzoclit

Wat zijndat, vrouwenstudies? Op de kursusavonden wijdden Ina Keuper en Mia Euverman (VU-medewerkster vrouwenstudies sociologie) aan dit onderwerp de nodige aandacht. Ina Keuper werkt aan de VU als wetenschappelijk medewerkster ,,vrouwenstudies" bij de fakulteit kulturele antropologie en niet-westerse sociologie. Haar kamer bevindt zich op een vrijwel onvindbaar plekje in het hoofdgebouw. Zelfs VU-magazine moet de portier raadplegen die een ongedachte richting wijst. Houdt de Vü de vrouwenstudies liever op een afstand? Dat gelooft Ina Keuper nou ook weer niet, ,,maar ik vind het wel tekenend dat op óeze afdeling veel, wat ik dan maar noem, ,,randfiguren" zitten, die niet als vast staflid aan de VU verbonden zijn." Haar fakulteit kende sinds een jaar of vier een ,,vrouwengroepje". Literatuur werd besproken en enkele skripties zagen het licht. Uit dat groepje kwam een „Een universiteit weet niet om te gaan met vrouwen ", vrouwenoverleg voort, begin 1979, dat een studentis ook de klacht van Rosien Herweijer. Zij studeert al assistente claimde, om de achterstand in vergelijking vijf jaar ekonomie en is ook al vijf jaar bezig met met andere Nederlandse universiteiten weg te wervrouwenaktiviteiten, sinds andere vrouwen mét haar ken. Dat lukte, maar het streven bleef een echte voelden dat ze niet volwaardig werden behandeld op wetenschappelijk medewerkster voor vrouwende universiteit. De daar onderwezen wetenschap is studies. Na wat geharrewar bleek dat dat kon. doortrokken van seksisme (,,dat wil zeggen: alles Ina Keuper, al als docente aan de VU verbonden, bekijken vanuit een mannenperspektief, praten over werd ervoor gevraagd, en sinds september 1980 zit zij „mensen" terwijl je eigenlijk over,,mannen" praat"). op die plek. Zij is nu één van de drie medewerksters Studeren is, aldus Rosien, voor een vrouw niet ge- voor vrouwenstudies aan de VU. Alle drie zijn ondermakkelijk: ,,Als vrouwelijke student word je met twee gebracht bij de sociaal-kulturele wetenschappen. maten gemeten. Je wordt gemeten naar de normen Jammer voor de theologische fakulteit die ook graag voor een student en naar de normen voor een vrouw. zo'n post had gekregen. Hoe lang ze mogen blijven, Als student moetje voldoen aan de eisen van zelfver- staat door alle bezuinigingsbeslommeringen niet zekerdheid, verstandelijkheid, onafhankelijkheid. Als vast. vrouw moet je beantwoorden aan het heel algemene beeld van vrouwen: zorgzaam, gevoelig, afhankelijk. Dat konflikt wordt nog groter als je, zoals ik, gaat studeren in een ontzettende mannenwetenschap, namelijk ekonomie waar maar zes procent van de studenten vrouw is, tegenover zestig procent bij pedagogie. Door die twee beelden waaraan je als vrouw moet voldoen, kun je eigenlijk geen kant uit. Als je je, zoals ik, laat gelden, word je uitgemaakt voor manwijf. En dan moet je als vrouw maar weer zien wat je met zo'n opmerking doet. Vandaar dat ik denk: het is toch maar prima dat er hier van die vrouwengroepen zijn. Je kunt daar over je ervaringen praten en elkaar ondersteunen." Ook de inhoud van de studie stelt Rosien Herweijer onder kritiek. De vrouwengroep-ekonomie zette daarom een projekt over huishoudelijke arbeid in gang. Huishoudelijke arbeid komt niet voor in de ekonomische theorieën. Rosien: ,,Het„bestaat" niet, het is niet belangrijk en dan hebben we het er verder niet over ook. Wij hebben geprobeerd het belang ervan aan te tonen in samenhang met de arbeidsmarkt. Want als je praat over de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt, kun je niet om huishoudelijke Een echt huismoedertje, dat is zij. Zij kookt arbeid heen." zulk heerlijk eten, als je bij niemand krijgt.

„Een ontzettende mannenwetenschap''

•«»te«_--««*'

Economiestuden' te Rosien Her weijer: „Als je je zoals ik, laat gel den, word je uitge maakt voor man wijf"

Het andere wereldiieeld van vrouwen a Keuper: Vrouwen hebben en ander wereldeeld dan manen"

HUISMOEDERTJE

Een ander studieveld was ontwikkelingsekonomie. ,,Er is een aantal jaren overheen gegaan voordat het tot ontwikkelingsekonomen doordrong dat in Afrika vrijwel de gehele landbouw door vrouwen wordt gedaan." Dit alles leidt er volgens Rosien Herweijer 216

Het huis is altijd aan kant. Zij is er trotsch op, dat bij haar alles netjes en proper is. Dat is zij ook op haar eigen persoontje en dus gebruikt zij

^

Vrouwenstudies zijn niet los te denken van de tweede feministische golf die in de jaren zestig uit Amerika aanspoelde, vindt Ina Keuper. In dat kader won de gedachte veld dat je als studerende vrouw weliswaar een bevoorrechte positie hebt, maar dat je binnen de universiteit achtergesteld wordt: er gaan minder vrouwen dan mannen studeren, vrouwen haken eerder af maar ook in de studie zelf gaat het amper over vrouwen. Wetenschap moet vrouwen en hun ongelijkheid meer in beeld brengen, was de gedachte. Hoe komt het dat vrouwen buiten het gezichtsveld blijven en hoe kunnen we dat veranderen? In Nederland rees aanvankelijk het idee van een aparte vrouwenuniversiteit. Op een konferentie in 1974 werd die gedachte echter verworpen, met het argument dat de bestaande wetenschap beter van binnenuit kan worden omgevormd dan vanaf een wetenschappelijk eilandje. De Universiteit van Amsterdam nam het voortouw en richtte een afdeling vrouwenstudies op. ,,Erzijn een heleboel definities van vrouwenstudies", vertelt Ina Keuper, ,,maar het gaat vooral om het ter diskussie stellen van gangbare wetenschap. Als daarin al aandacht is voor vrouwen is dat vanuit het perspektief van mannen. En daarin zitten vaak ideeën verborgen hoe vrouwen behoren te zijn, over wat vrouwelijke en wat mannelijke eigensch.appen zijn. Hoe zit dat in elkaar? Dat moeten we zien uit te vissen", aldus Ina Keuper. Daarnaast moeten nieuwe studies worden opgezet die laten zien hoe het wél zit met vrouwen, met hun maatschappelijke positie en hun eigen ervaringswereld. ,,Zo kwam in de sociologie van het gezin wel de moederschapsbeleving voor, maar dan veelal vanuit de gedachte dat vrouwen het fijn horen te vinden om kinderen te krijgen, terwijl niet werd nagegaan of vrouwen dat ook echt zo ervaren. Zo is de hele wetenschap vaak doortrokken van vooronderstellingen die niet op tafel komen." De feministische vrouwenstudies leggen haar vooronderstelling wel op tafel. Ina Keuper: „We gaan er vanuit dat er ongelijkheid is tussen mannen en vrouwen. Dat staat voor ons vast." Aan de VU richten de vrouwenstudies zich op „de positie en ervaringen van vrouwen met het doel een bijdrage te leveren aan de opheffing van machtsongelijkheid tussen mannen en vrouwen", zo omschrijft de emancipatiekommissie.

Uit maandblad „Moeder", 1951

ADELAAR • TOILETZEEP, een weldaad voor iedere huid.

VU-Magazine11 (1982)6(juni)

Waaruit feministische wetenschapsbeoefening precies bestaat, valt nog moeilijk te zeggen omdat het allemaal vrij nieuw is, al is een reusachtige stroom boeken en artikelen op gang gekomen. Een belangrijk uitgangspunt is de samenwerking tussen vakgebieden. Ina Keuper: „Je gaat uit van een probleem en zoekt dan naar een oplossing. Dus niet alleen een psychologische benadering is dan dienstig, maar ook een studie van maatschappelijk-ekonomische verhoudingen en allerlei andere deelgebieden." Gebruiken feministische onderzoeksters ook andere methoden dan de gangbare wetenschap die rationeel, koel en afstandelijk heet te zijn?,,Inderdaad is er een stroming die vooral ,,aktie-onderzoek" wil: geen afstand tussen de wetenschap en dat wat je onderzoekt, geen kloof tussen jezelf en de anderen die je onderzoekt en wilt helpen. Een andere, meer gema-

vu-Magazine 11(1982) 6 (juni)

tigde stroming vindt dat je dan teveel politiek en te weinig wetenschappelijk bezig bent. De diskussie is nog gaande." Ina Keuper neemt ,,een soort tussenpositie" in. „Je kunt niet per definitie de ene methode boven de andere stellen. Je kunt proberen de ervarings- en belevingswereld van vrouwen in beeld te brengen door veel informele gesprekken te voeren, maar je kunt het lang niet altijd zonder statistieken en enquêtes stellen, die zijn net zo goed zinvol." Wat doet zij aan vrouwenstudies op haar vakgebied? „Mijn belangrijkste taak is onderwijs geven. Ik bestudeer onderzoeken naar de oorzaken van vrouwenonderdrukking, vooral in heel „primitieve" samenlevingen. Ook hier zijn twee stromingen. De ene kijkt naar sociaal-ekonomische verhoudingen en verklaart van daaruit de ondergeschikte plaats van de vrouw. Volgens deze stroming is de vrouwenonderdrukking in jagers- en verzamelaarssamenlevingen veel kleiner omdat het om kleine groepen gaat waarin de vrouw een wezenlijke rol speelt in het produktieproces en in het, voor deze groepen heel belangrijke, voortbrengen van nieuw leven. Waar de feodale of kapitalistische maatschappij haar intrede doet, verslechtert volgens dezq stroming de positie van vrouwen. Een andere stroming zoekt meer naar oorzaken in de kuituur en in de voorstellingswerelden van mensen, bij voorbeeld de voorstelling dat een tweedeling te maken valt tussen kuituur en natuur. Kuituur wordt dan gezien als hoger dan natuur en vrouwen staan dichter bij de natuur dan bij de kuituur en worden daarom lager gewaardeerd. Mannen zouden zich meer van de natuur hebben losgemaakt. Die tweede stroming gaat er ook vanuit dat vrouwen een wezenlijk ander wereldbeeld hebben dan mannen, wel praten via de wereldbeelden van mannen, maar in feite een eigen, verborgen wereldbeeld hebben. Een antropoloog moet dan dat wereldbeeld zien te ontdekken. Dat kost heel veel moeite. Zo is van de VU een onderzoekster, mevrouw Bartels, bezig met een onderzoek naar seksualiteit en zwangerschap in Tunesië. Ze wil erachter komen wat vrouwen daar wérkelijk denken, niet wat de kuituur, de Koran of de mannen daarover zeggen. Maar ze stuit op tal van moeilijkheden om daarachter te komen." Zelf gaat Ina Keuper een onderzoek opzetten naar

217

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen