VU Magazine 1983 - pagina 494

1^

reiniging heeft hem erop geattendeerd dat de stortplaats niet alleen huisvuil herbergt, ondanks het feit dat deze uitdrukkelijk alleen daarvoor bestemd is. De vaten die aan de oppervlakte en in het water liggen Het is al weer twintig jaar geleden dat aan de Amster- zijn alle doorgeroest en lek. Twee daarvan blijken damse Hemdijk een ontploffing plaatsvindt, waarvan besmet met hoge concentraties van het giftigste lid de echo's nog jarenlang nadreunen. De plaats: een van de dioxinefamilie: 2,3,7,8-TCDD. reactorhal van Philips Duphar, aan de oever van het Wie, o wie? Die vraag wordt snel beantwoord: de afzender staat Noordzeekanaal. Bij het produktieproces van het op de vaten... Philips Duphar. onkruidverdelgingsmiddel 2,4,5-T loopt een chemiDe werkgroep die onmiddellijk aan een onderzoek sche reactie danig uit de hand. Een reactorvat loopt naar de herkomst van het chemisch afval begint, over, de hal vult zich met chemicaliën en raakt bebegrijpt uit mondeling verstrekte informatie dat sinds smet met het uiterst giftige goedje dat bij de produktie van dit herbicide vrijkomt en dat onder chemici be- het begin van de jaren zestig met de regelmaat van de klok vaten met chemisch afval, naar schatting zo'n kend staat als 2,3,7,8-Tetrachloordibenzodioxine. Het is op Nederlandse bodem de eerste hardhandige 300 ton, tussen het huisvuil zijn terechtgekomen. De vraag hoe het ,,oneigenlijke" storten van chekennismaking met dioxines, een familie van misch afval min of meer onopgemerkt heeft kunnen chloorhoudende chemische stoffen, waaronder het dioxine als de meest giftige stof die de mens ooit gebeuren, blijkt omhuld te zijn door nevelen, die niet alleen voor rekening komen van het bedrijf in kwestie. maakte. Voorzover dit nu nog te achterhalen valt, is van deze De alras tot gifhal omgedoopte ruimte wordt hermetisch van de buitenwereld afgesloten en pas enige tijd stortingen, die ruwweg tussen 1960 en 1969 moeten later wordt een schoonmaakploeg, geheel onkundig hebben plaatsgevonden, nooit officieel melding gevan de risico's die men daarbij loopt, naar binnen maakt, schrijft de Werkgroep Onderzoek Volgermeerpolder in een voorlopig rapport dat in oktober gestuurd om de hal van zijn besmetting te ontdoen. 1981 verschijnt. En wel ,,omdat zowel de aanbieder De gevolgen voor de schoonmakers, met een net woord ook wel aangeduid als classificeerders, blijven van het afval (Philips Duphar, gjp) als de toezichthoudende instantie, de gemeente Amsterdam, bedoelde niet uit. stoffen als minimaal bedreigend voor de volksgeBinnen twee weken hebben alle leden van de ploeg zondheid en het milieu beschouwden". uitslag: het beruchte c/j/ooracné. Hoe nu? Gelukkig blijkt Philips Duphar opvallend snel en Mag men hieruit opmaken dat de lokale overheid van ogenschijnlijk niet krenterig met het regelen van de deze storting op de hoogte was? Heeft de gemeente schadevergoeding. Spoedig blijkt waarom... leder krijgt een bedrag uitgekeerd dat varieert van ƒ 750,- Amsterdam de alarmerende berichten over de risico's van met name dioxine bewust genegeerd? Heeft tot ƒ 5.000,-, al naar gelang het aantal puisten dat de gemeente de geruststellende geluiden van het men op armen, borst en rug kan tonen. Er is één chemisch bedrijf op voorhand voor waar aangeno,,maar" aan verbonden. Tegelijk met het incasseren men? van deze uitkering, dient men een papier te onderteHetzijn vragen die dringend een antwoord behoeven, kenen waarop men plechtig verklaart nu én in de zeker als medio 1983 op een andere plek onder de toekomst af te zien van verdere schadeclaims. rook van Amsterdam, de Diemerzeedijk, ooit bedoeld Het is onwaarschijnlijk dat Philips Duphar, op 't moals recreatieterrein, grote hoeveelheden chemisch ment dat het bedrijf zich dusdoende slim meent in te afval worden aangetroffen, waaronder vier monsters dekken voor de toekomst, onwetend is van de gedie 2,3,7,8-TCDD bevatten in een aanzienlijk hogere zondheidsrisico's op langere termijn van dioxinebeconcentratie dan die van de Volgermeervondsten. smetting. Want ook dan zijn chemici al aardig op de Heeft de lokale overheid het wellicht niet zo nauw hoogte van wat men internationaal aan bange vergenomen met de gezondheid van mens en milieu? En moedens heeft omtrent de uitwerking van dit gevaarhoe is dit te verklaren tegen de achtergrond van het lijke spul: niet alleen afzichtelijke puisten kunnen het feit dat de landelijke overheid, bij monde van het gevolg zijn, maar ook kanker en afwijkingen bij het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordenageslacht houdt men dan al voor mogelijk. ning en Milieubeheer, kennelijk anders denkt over de Niet ten onrechte. Van de veertien schoonmakers risico's van deze chemische verontreiniging? overlijden er vier binnen een termijn van twaalf jaar na Uit een persbericht dat het ministerie op 5 oktober jl. het karwei. Vier anderen worden voor het leven arverspreidt blijkt, dat de Staat der Nederlanden de beidsongeschikt verklaard. Het lot van de overige zes firma Duphar bv, voorheen Philips Duphar bv, aanis onbekend. sprakelijk stelt voor de bodemverontreiniging in de De gifhal bestaat niet meer. Tien jaar geleden heeft men hem steen voor steen afgebroken en — na enige Volgermeerpolder. De Staat eist veroordeling van Duphar tot betaling van alle gemaakte en nog te aarzeling of men het puin niet goedkoper in het IJmeer kwijt kon (!) — voor de Spaanse kust naar de maken kosten van de voorgenomen bodemsanering. Dat een dergelijke sanering, waarvan de kosten naar bodem van de Atlantische Oceaan laten zakken. verwachting zullen oplopen tot een paar honderd Opgeruimd staat netjes. Dat dacht men althans. miljoen gulden, noodzakelijk is, lijkt voor het ministerie geen vraag. Anders dan de gemeente Amsterdam, eerder in deze gifaffaire, acht het ministerie deze chemische verontreiniging nu namelijk ,,een ernstig Bij een min of meer toevallig bezoek aan de Volgergevaar voor de volksgezondheid en het milieu''. meerpolder, een vuilstortplaats ten noorden van AmOok de argumentatie in de dagvaardiging liegt er niet sterdam, nabij het landelijke Broek in Waterland, om. Men meent, dat „Philips Duphar bv, vanwege zijn ontdekt in het voorjaar van 1980 een medewerker van heX Amsterdamse Gemeentelijk Centraal Milieulabo- specifieke deskundigheid, op de hoogte kon zijn van de aard en het gevaar van de inhoud van de vaten en ratorium vaten die bij nader onderzoek chemisch men desondanks de bij het storten betrokken (transafval blijken te bevatten. Personeel van de gemeente-

port)bedrijven daarover niet heeft ingelicht, noch voor eventuele risico's gewaarschuwd. Deze nalatigheid plus het feit dat men er niet voor heeft gezorgd, dat de stoffen terechtkwamen op een plaats waar ze geen kwaad konden, worden Duphar als een onrechtmatige daad ten laste gelegd." Duidelijke taal. Maar toch blijft de vraag kriebelen naar de rol van diezelfde overheid bij deze en soortgelijke gifaffaires. De indruk wordt niet weggenomen dat lokale én landelijke overheden boter op het hoofd hebben en, zoal niet mede-verantwoordelijk zijn, dan toch in het verleden de problemen onnadenkend voor zich uitschoven. Twee deskundigen bevestigen dit vermoeden: milieudeskundige dr. J. W. Copius Peereboom en de bestuurskundige drs. Matthijs Hisschemöller. Verderop in dit artikel werpen zij enig licht op de ,,dioxinezaak", als een voorbeeld van het ,,na ons de zondvloed-principe" dat helaas nog steeds opgeld doet in het milieubeleid.

Classificeerders in een gifhal

De doos van Pandora De ravage na de ontploffing in de Philips Dupharhal: hardhandige kennismaking met dioxine (Sabel en Daniels)

Het slopen van de gifhal in 1973: gedumpt voor de Spaanse kust (Sabel en Daniels) De slopers van de hal werden tot hel uiterste beschermd tegen de 'zwaar giftige stoften, dit in tegenstelling tot de schoonmakers, tien jaar eerder. (Sabelen Daniels!

Vaten op de belt

416

VU-Magazin© 12 (1983) 11 december 1983

Waar hebben we 't eigenlijk over? En: is de ontwikkeling van steeds meer chemische stoffen, of synthetica, een zegen of straf voor het mensdom en zijn nageslacht? Om de gedachten te bepalen biedt het volgende lijstje enig houvast. In 't totaal zijn circa 5.000.000 chemicaliën geregistreerd. Jaarlijks komen daar zo'n 1.000 stoffen bij. 60.000 a 70.000 van die chemische stoffen worden commercieel geproduceerd. Hoewel sommige wetenschappers menen dat tussen de 5.000 en 22.000 daarvan op enigerlei wijze in verband kunnen worden gebracht met het vóórkomen van kanker, werden pas 4.000 a 8.000 chemische verbindingen, voornamelijk die welke gebruikt worden in de genees- en levensmiddelenindustrie, op die eigenschap getest. Van dat aantal zijn er 800 a 900 beslist carcinogeen, d.w.z. kanker\/erwe/(/fenc/, bij testen op proefdieren. Met zo'n 300 tot 500 van die carcinogene stoffen komt ook de mens in aanraking; voor 200 a 300 daarvan is dat het geval in een of andere beroepssituatie. Van 20 tot 40 van deze chemicaliën is inmiddels bewezen dat ze ook bij de mens kanker verwekken. Hoewel deskundigen nog discussiëren over de vraag of dioxine — of beter gezegd: 2,3,7,8-TCDD als meest beruchte stof uit de circa 75 leden tellende dioxinefamilie — kankerbeyorderend dan wel -verwekkend is, mag men, op gezag van de meest recente Amerikaanse rapporten aannemen dat 't laatste het geval is. Het is hoe dan ook de meest giftige stof die de mens zelf ooit produceerde, al komen er in de natuur stoffen voor die nog vele malen giftiger zijn, zoals het botuline toxine. Criterium voor giftigheid is de ,,lethale dosis". Dat is de kleinste dosis die nog een dodelijke werking heeft. Hoe minder ervan nodig is, des te giftiger de stof. Van dioxine is in het algemeen een uiterst kleine hoeveelheid toereikend.

Het geheimgeiiouden onderzoeic Noordvietnamezen hadden de twijfelachtige eer op zeer grote schaal met TCDD in aanraking te komen. Het herbicide 2,4,5-T, met TCDD als verontreiniging, werd immers, in mengvorm, tijdens de Vietnamoorlog in enorme hoeveelheden, zo'n twintig miljoen kilo,

417

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen