VU Magazine 1985 - pagina 153

Kuyper over de tong in Grand Rapids

Calvinisme en racisme Was de conferentie over "Calvinisme en racisme", die eind januari gehouden is in Grand Rapids een uiting van de toenemende roep in de VS om een bijdrage te leveren aan de beëindiging van de Zuidafrikaanse apartheidspolitiek? Nee, zo mag dat niet worden gezien, isdeindrukvan de VU-socioloog prof. dr. Dirk Th. Kuiper, die meteen lezing overGroen en Kuyper in het vliegtuig stapte om een bijdrage aan het beraad te leveren. Weliswaar signaleerde hij veel meeleven met Kennedy's bezoek aan zwart Zuid-Afrika (al was het alleen maar omdatdiensgastheer/rondleider Alan Boesak een tijdlang "multicultural lecturer" wasvan Calvin College), maar de conferentie laatzich niet rangschikken onderde aanzwellende acties in de VS die de regering-Reagan willen bewegen gehoor te geven aan de VN-oproep om economische drukmiddelen op Zuid-Afrika toe te passen. Daarover is niet gepraat, deelt prof. Kuiperdesgevraagdmee. Ben van Kaam Wat bewoog Calvin College dan wel om in 1985 te gaan confereren over "Calvinisme en racisme"? In de conferentie-folder geeft de organisator, de historicus prof. Howard Rienstra enige opheldering. "Voor veel mensen schijnt calvinisme een theologische rechtvaardiging te verschaffen voor racisme. Terwijl alle w/esterse christelijke theologieèn gebruikt zijn, en nog w/orden gebruikt, om diverse vormen van racisme te ondersteunen, schijnt het calvinisme daarin uit te blinken." Alle reden dus om graaf- en spitwerk in de geschiedenis van het calvinisme te verrichten om na te gaan of dat wel waar is. Om wat voor reden ook is dat aan de Vrije Universiteit nooit gebeurd, noch in de periode waarin zij gevleid was te worden aangeduid als het bolwerk van het internationale calvinisme, noch in de tijd daarna toen de merknaam "calvinistisch" in onbruik raakte. Wel meldde zich de afgelopen jaren menige buitenlandse onderzoeker aan de VU, die, studie makend van het racisme, wat meer wilde weten over Kuyper en de Calvinistische Wijsbegeerte. Deze verschijnselen waren zij tegengekomen bij Zuidafrikaanse auteurs, die het apartheidsstelsel verdedigden. Helaas kon nooit verwezen worden naar een VU-studie, die kon ophelderen of hier door calvinisten verricht denkwerk iets te maken had met een thans door nagenoeg de gehele mensheid verworpen politiek stelsel aan de zuidpunt van Afrika. Een stelsel, zo signaleert het foldertje van Calvin College, dat sinds enkele jaren nota bene "door een calvinistische denominatie, zo klein en traditioneel

VU-Magazine14(1985)4april1985

conservatief als de Christian Refcxmed Church" gebrandmerkt werd als "een ketterij". Voldoende verwondering dus om te gaan confereren. Eigenlijk had dat vele decennia geleden al aan de Vrije Universiteit moeten gebeuren, maar verlegenheid overheerste wanneer het onderwerp dreigde op teduiken. UvA-hoogleraar filosofie dr. Th. de Boer herinnert zich zijn onsteltenis toen hem als VU-student in 1957 een artikel onder ogen kwam in het Zuidafrikaanse blad "Die Calvinis", waarin apartheid werd verdedigd met een beroep op de Souvereiniteit in Eigen Kring. Samen met Godfried Leibbrandt(thans bestuurder van de Open Universiteit) begaf hij zich naar Dooyeweerd ter voorbereiding van het Corpscongres 1958. En bij die gele-

Prof. dr. D. Th. Kuiper: In Zuid-Afrika ging men met Kuyper aan de hiaal

genheid stelde hij de vraag: "Weet u dat men zich in Zuid-Afrika bij de verdediging van apartheid op uw filosofie beroept?" Dooyeweerds antwoord was in de herinnering van De Boer: "Datlijkt me sterk. " t o e n hem daarna het artikel werd aangereikt met het verzoek daarop te reageren, reageerde Dooyeweerd afwerend. Om het verschijnsel " r a s " wijsgerig te plaatsen moest hij maanden studeren. Dat kon zomaar niet, zei hij. In ieder geval achtte hij het kennelijk niet op zijn weg liggen daaraan wat te doen. En daarmee werd een sinds jaar en dag aan de VU bestaande gewoonte voortgezet om te doen alsof men niets had gehoord wanneer uit ZuidAfrika merkwaardige geluiden opklonken. Herhaaldelijk is men in de jaren twintig en dertig geconfronteerd geweest met pogingen vanuit Zuid-Afrika om de daar onder blanke gereformeerden ontwikkelde rassehvisie (geen gelijke rechten voor blank en zwart) als algemeen geldend calvinistisch beginsel in de wereld ingang te doen vinden. Sterker dan op principiële tegenstand stuitten de Zuid-Afrikaners evenwel op interesseloosheid. Meer dan enige bevreemding en enig "begrip" vermochten zij niette wekken. Men liet, in het algemeen de Zuidafrikaanse calvinisten maar praten en schrijven wat ze wilden. Nauwelijks is ook in de jaren dertig toen veel blanke Afrikaanse gereformeerden in de greep raakten van Hitlers rassenopvattingen, gereageerd. Zozeer werd de praktijk in Zuid-Afrika acceptabel geacht dat de Utrechtse theoloog prof. dr. Hugo Visscher in een artikel in het (hervormde) "Gereformeerd Weekblad" in 1938 zich

1 27

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen