VU Magazine 1985 - pagina 494

maak mij geen illusie dat je martelen volledig uit deze wereld kunt bannen. In een machtsituatie waarbij de onderliggende niet mee wil werken, zal dat, gezien de slechte menselijke inslag, altijd een neiging geven om tot martelen over te gaan. Maar wat je wel kunt doen, is in ieder geval het besef verhogen, ook bij diegenen die de martelingen in de praktijk toepassen, dat dat volstrekt onjuist is. Ik kan mij ook voorstellen dat er gevallen zijn waarbij martelen een soort paniekreactie is. Een paniekreactie van mensen die door hun lage opleiding en hun onmacht om met dergelijke situaties om te gaan, niets beter weten te doen dan te martelen. Dat zal met name gebeuren in die landen waar eigenlijk aan de opleiding van veiligheids personeel weinig zorg is besteed. Ik denk dat je door het hebben van goede 'trainings-cursussen' er toe kunt bijdragen om die vorm van martelen in ieder geval wat terug te dringen. Dan voorkom je natuurlijk niet die gevallen waarin het martelen echt gebruikt wordt als een politiek doel. Voor de mens die gemarteld wordt maakt het weinig uit voor welk doel wordt gemarteld. Maar het harde martelen is natuurlijk de hardste noot die gekraakt moet worden. Dat kun je vanzelfsprekend alleen maar veranderen als de instelling van de regimes verandert. Er is een aantal landen waarbij het martelen juist tot de opleiding hoort van het veiligheidspersoneel. Dit jaar is er veel aandacht besteed aan het feit dat veertig jaar geleden de Verenigde Naties werden opgericht. De machteloosheid van de VN is daarbij een veel besproken onderwerp geweest. U maakt nu een rapport over martelingen in de wereld. Wat zou er met uw bevindingen moeten gebeuren? ,,Mijn eerste hoop is natuurlijk dat het mandaat wordt verlengd. Het zou een droevige zaak zijn als de Commissie voor de rechten van de mens, en daarmee de VN, tot de conclusie zou komen, dat het niet noodzakelijk is over het verschijnsel van martelingen verder te rapporteren. Het is natuurlijk zo dat de VN staten niet kan dwingen bepaalde praktijken niet uit te voeren. Met andere woorden: aktie, die van de zijde van de Verenigde Naties wordt ondernomen, is bijna altijd papieren aktie. Daarmee is het niet volstrekt nutteloos naar mijn oordeel. Dat blijkt als we bekijken wat er twintig jaar geleden mogelijk was op dit gebied en wat er nu mogelijk is. Toen werd martelen bij het VN verdrag in 1966 verboden en daarmee was het in feite uit. Sindsdien is toch het besef binnen de internationale gemeenschap toegenomen dat het bij martelen gaat om een volstrekt ontoelaatbare schending van de rechten van de mens.

406

De lichamelijke en geestelijke integriteit van de mens is als een fundamenteel mensenrecht erkend en het inzicht is doorgebroken, dat juist bij dit soort zeer wezenlijke schendingen van de mensenrechten bijzondere aktie nodig is. Dat heeft er toe geleid dat er een afzonderlijk verdrag tegen het martelen is gekomen. Daar zijn ook bepaalde mechanismen bij in het leven zijn geroepen, die het mogelijk maken dat verschijnsel specifieke aandacht te geven. Maar bij een verdrag is er altijd de moeilijkheid, dat het alleen maar van toepassing is op die landen die partij worden bij dat verdrag. Het is niet onwaarschijnlijk dat die landen waar martelen het meest voorkomend verschijnsel is, juist geen partij zullen worden. Dan dan ben je met het verdrag uitgepraat. Dat is de reden geweest, dat de Commissie vorig jaar besloten heeft nu ook een speciale rapporteur te benoemen voor het verschijnsel martelen, zoals ze dat al eerder gedaan hadden met betrekking tot de zogenaamde willekeurige terechtstellingen. Het aardige is, dat die resolutie is aangenomen zonder enige tegenstem, terwijl je toch mag aannemen dat in een aantal landen, die hun stem uitbrachten voor de resolutie dan wel zich onthielden, martelingen voorkomen. Dit duidt erop, dat er een soort generale schaamte is binnen de internationale gemeenschap met betrekking tot het verschijnsel martelen." Tegenstemmen is kleur bekennen? ,.Tegenstemmen zou kleur bekennen zijn, ja. Dat kan geen staat zich meer veroorloven. Het is een heel klein stapje voorwaarts. Geen land zal meer zeggen: ,Er wordt bij mij gemarteld met medeweten van de overheid en met goedkeuring van de overheid.' Met andere woorden: men moet zich, wanneer er duidelijke indikaties zijn van martelen, daarvan bijna gedwongen distantiëren. Dat is een heel klein stapje vooruit. En het gaat er naar mijn oordeel om, dat schaamtegevoel te exploiteren en uit te buiten door die landen in die defensieve positie te laten èn steeds meer te dwingen. Dit kan een stimulans voor hen zijn de doeleinden die men zich voor ogen stelt — en ik vrees dat de meest banale reden voor het massaal schenden van de mensenrechten is: ,in het zadel willen blijven' — met andere middelen na te streven. Het is moeilijk ten aanzien van de controle op de naleving van mensenrechten stapjes vooruit te maken en daarom moet ieder klein stapje, hoe onbelangrijk het op zich ook lijkt, naar waarde geschat worden. Je kunt wel zeggen: ,Wat betekent zo'n Commissie, wat betekent zo'n rapporteur?" Het

betekent een stapje dat noodzakelijkerwijs genomen moet worden om verder te komen." Het verdrag tegen het martelen voorziet in de mogelijkheid, dat folteraars vervolgd kunnen worden door staten die niet direct met deze persoon te maken hebben. In Zuid-Afrika zijn er de afgelopen maanden diverse rapporten en getuigenissen verschenen waaruit blijkt, dat politieke gevangenen op grote schaal gemarteld worden. Zou Nederland Zuidafrikaanse folteraars kunnen vervolgen? ,,In het verdrag is het beginsel van de universele jurisdictie aangenomen. Dat betekent dat alle partijen bij dat verdrag zich verplichten om, indien zij iemand die gemarteld heeft binnen hun gebied krijgen, die te vervolgen. Je moet er wel je

VU-MAGAZINE -

DECEMBER '85

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen