VU Magazine 1985 - pagina 333

gebeden te hebben voor de verongelukte vrouw van de protestantse boer De Goei, aanvaardt de laatste dat dankbaar en zegt: "Der is maar één hemel () en daar komme me allegaar.'' "Dat komt", zegt de op 23 februari 1908 — "bij volle maan en stromend water" — geboren Jo van Dorp, omdat ik twee keer ben gedoopt. Haastrecht was half katholiek en ik had een roomse baker. Omdat ik een miserabele baby was, begon ze meteen na de geboorte te dopen, vóór het te laat was. Mijn vader, die net uit de klas vandaan kwam, hoorde toen hij binnenkwam nog net: 'In de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, Amen.' Nou was mijn vader niet het type om daarover te gaan zeuren. Hij bedankte de baker hartelijk en stelde voor om gedrieën hardop het 'Onze Vader' te bidden. Dat deden ze eenstemmig. Alleen waar mijn vader en moeder 'verzoeking' zeiden, zei de baker 'bekoring'. Dat was het enige verschil. En kort daarop ben ik nog een keer in onze eigen kerk gedoopt.

Jo van Dorp schreef haar eerste romans in een periode dat streekromans een ragevormden.Toenze er onlangs een paar herlas, stond ze naar eigen zeggen tot haar knieën in de 'bloed en bodem-problematiek. ' Abraham Kuyper heeft daarin een rol gespeeld, aldus Jo van Dorp: "Een calvinist en een rationalist; alle dingen zijn gegeven en God heeft de plaats bepaald van ieders woning en de grond waarop hij werken zal. Kuyper was bovendien een fan van Duitsland. Wij, de christelijke schrijvers, hadden allemaal een 'Bloed en bodem-complex'. Toen ik die boeken van mezelf en de anderen herlas, ben ik me rotgeschrokken. Zelfs Henk van Randwijk ontkwam er met aan in z\\n Een zoon begraaft zijn vader." Elementen uit die 'Bloed en bodem-theorie' zijn onder meer de buitensporige gehechtheid aan de vaderlandse grond, een overdreven rasbewustzijn, inclusief het gevoel van eigen superioriteit, en een dweperige verheerlijking van het boerenleven. Er liep dan wel geen strikt oorzakelijke lijn van dat denken naar het nationaal-socialisme, maar het vormde voor dat laatste toch een uitermate vruchtbare voedingsbodem. Er zijn dan ook verschillende protestantschristelijke schrijvers en dichters de mist ingegaan. En dat is onder meer de reden waarom het 'bloed en bodem-denken' na de oorlog zo verdacht werd. "Je Ku nt het ze eigen lijk niet eens kwalijk nemen", zegt Jo van Dorp daarover. "Wij staan achter de feiten, hebben daarom makkelijk praten. Je kunt ons misschien alleen verwijten dat we dat allemaal niet hebben voorzien. We waren blind." De oorlog werd min of meer de ondergang voor echtgenoot, Karel van Dorp. Hij behoorde voor de oorlog als dichter eveneens tot de groep rond Opwaartsche Wegen. "Hij was ongelooflijk precies, zat eeuwigdurend te verbeteren. Ik was slordig, ik rommelde maar wat aan. We bemoeiden ons niet met eikaars werk." In de oorlog werd het echtpaar actief in 'het kleine verzet'. Karel werd gearresteerd en zat 19 maanden vast in kamp Vught. "Hij heeft daar difterie gehad en het op de dood af gehaald." Nadat hij eruit kwam heeft hij nooit meer kunnen schrijven. "Dat was heel erg triest. Hij heeft toen ook wel eens boeken van mij VU-magazine, 14e jaargang nr. 7, juli/augustus 1985

verscheurd. En hij is nooit meerde oudegeworden. Ik heb hem door de oorlog voor m'n ogen kapot zien gaan."

Memoires Recente herdrukken van het werk van Jo van Dorp zijn er niet. Maar wat niet is zou best nog eens kunnen komen, gezien de groeiende belangstelling. Van een eventuele revival valt Jo van Dorp echter niet om. Ze kijkt zelfs wat wantrouwig naar de recentelijk oplevende interesse voor alles wat met het interbellum te maken heeft, en zegt "zeeziek" te zijn geworden van al die herdenkingen dit jaar. "Het zal wel komen omdat we weer in een zelfde tijd leven als voor de oorlog. Soms ben ik doodsbang. Het lijkt allemaal op de vorige crisis. De minachting voor de arbeider bij voorbeeld. De sfeer, de mentaliteit, is bijna analoog. 'De v/ereld gaat haar gang, verspilt haar laatste krachten, aan geld en politiek. Drie kruisen staan te wachten, tweeduizend jaren lang.' Weet je van wie dat is? Van Henk van Randwijk. Aan die regels moet ik op het ogenblik vaak denken. Ik weet niet of alles weer terug komt, maar ik ben er wel bang voor. Ik ben gewoon een beetje bang; schrijf dat maar op." Een laatste, heikel punt komt tenslotte ter sprake. In Trouw liet Jo van Dorp onlangs weten dat ze, na aanvankelijke plannen in die richting, haar memoires niet zou schrijven. Ze had wat tegen de wetenschappers die zich daarover zouden gaan buigen om er "allerlei pietruttigs" uit te destilleren. In die weigering speelde mee, zo verklaarde Jo van Dorp tegenover Trouw-verslaggever Fred Lammers, het artikel in VUmagazine (februari '85), waarin de streekromans van J. W. Ooms aan een 'cultureel-antropologische analyse' werden onderworpen. "Ach, ik weet het nog niet", zegt Jo van Dorp nu. "Ik heb geen zin meer om op mijn leeftijd nog door uitgevers achter m'n broek te worden gezeten." Lachend: "En als ik het al doe, dan schrijf ik ze ook niet, dan spreek ik ze in, op de bandrecorder. Dan heb ik tenminste niet écht gelogen." Ze schatert het uit, "Nou ja, een ministersleugentje misschien!" De taxi rijdt voor. We nemen afscheid. "Tot ziens J o " , zeg ik. " J a " , zegt ze zacht en ernstig, "is het hier niet dan is het boven." Ze staat in de deuropening en zwaait kordaat. Als de taxi wegrijdt, ontladen zich de donkere regenwolken, die al de hele dag te dreigen hingen, metonaardsgeweld. D Gert.J.Peelen

271

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen