VU Magazine 1986 - pagina 277

Sigmund Freud als psychiater èn mens m de beklaagdenbank

Is psychoanalyse wel wetenschap? De menselijke geest heeft niet alleen veel raadsels opgeleverd, maar kan zelf ook geacht worden een raadsel te zijn. Wie psychische ziekten behandelt kan rekenen op een forse dosis wantrouwen van de omgeving — nog afgezien van degenen die een dergelijke behandeling ondergaan. Aan het nut van de behandeling werd aan de borreltafel al regelmatig getwijfeld, maar nu hebben ook wetenschappers zich gemengd in het koor van critici van de inmiddels honderd jaar oude psychoanalyse.

Roeleke Vunderink

T

weeënvijftig jaar lang heeft de Weense zenuwarts Sigmund Freud zijn uiterst drukke praktijk uitgeoefend. Langzaam kwam hij achter de geheimen die elk mens onbewust vast wil houden en niet aan de openbaarheid wenst prijs te geven. Als een detective ontrafelde hij vele mysteries in vele mensenlevens, mysteries die — hoewel psychisch van aard —veelal een fysieke uitingsvorm hadden. Freud kwam pas na lange studie tot zijn ontdekking omtrent het onbewuste. Veel van de patiënten van de Weense psychiater leden aan angsten en schuldgevoelens die via de traditionele methoden in de psychiatrie niet te verklaren waren. Freud ontdekte dat gebeurtenissen en ervaringen in iemands jeugd — vooral op seksueel gebied — vaak toekomstige ervaringen kunnen bepalen. Door jeugdtrauma's te verwerken zouden ook huidige psychische ziekten 'opgelost' kunnen worden. De methoden die Freud gebruikte om achter die trauma's te komen waren — zeker voor die tijd — tamelijk onorthodox. Zo schreef hij soms verdovende middelen voor en paste meerdere malen hypnose toe, hetgeen hem op felle veroordelingen van collega's kwam te staan. Pas jaren later werden zijn theorieën alom aanvaard door vakgenoten. De volgelingen van Freud zijn hun grote voorbeeld altijd trouw gebleven. De officiële biograaf van Freud, Ernest Jones, heeft, naar nu blijkt, feiten achtergehouden die de reputatie van de psychiater zouden kunnen schaden. Datzelfde gebeurde ook met uitgaven van brieven van en aan Freud. De directeur van de Freud-archieven in New York, dr. Kurt Eissler, en Freuds jongste dochter Anna hebben in verschillende uitgaven van brieven gedeelten weggelaten die een ongunstige indruk van Freud zouden kunnen geven. Na een lange periode

VU-MAGAZINE — JULI/AUGUSTUS 1986

De behandelkamer van Sigmund Freud in de Weense Berggasse

waarin dit soort ingrepen niet ter discussie werden gesteld,-lijkt nu de tijd te zijn aangebroken waarin openlijk vraagtekens worden gezet bij de erfenis van Sigmund Freud.

N

atuurlijk zijn er altijd afvalligen geweest die de theorie van Freud niet zagen zitten, maar dat waren er slechts weinigen en zij werden bovendien door de Freud-aanhang afgebrand. Het ging dan vaak om een andere interpretatie van de theorie of een andere gevolgtrekking, maar het meningsverschil blééf zakelijk. Het huidige onderzoek naar de validiteit van Freuds bevindingen, heeft naast een zakelijke, ook een persoonlijke kant. Verschillende zijden van zijn werkzaam leven worden aan een minutieus onderzoek onderworpen. Zo kwam de vroegere manager van de Rolling Stones, Peter Swales, na jaren zelfstudie tot de conclusie dat Freud

een verhouding met zijn schoonzuster Minna Bernays moest hebben gehad, en dat dit gegeven (of liever gezegd het verzwijgen ervan) van grote betekenis is voor het waarheidsgehalte van zijn theoretische geschriften. Als Freud dit soort belangrijke gegevens zou hebben verzwegen, wat moeten we dan wel niet van de rest van zijn werk denken? Swales kwam overigens tot zijn 'ontdekking' door een precieze analyse van een van Freuds droomuitleggen in Die Traumdeutung. Daarin beschrijft hij een geval van een jonge man die zich — zo blijkt uit Freuds duiding van de mans droom — zorgen maakt over het uitblijven van de menstruatie van zijn verloofde. In feit zou het hier- — volgens Swales — gaan om Freud zelf, die vermoedde dat Minna Bernays van hem zwanger was. Ook andere feiten ZOU-

251

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen