VU Magazine 1988 - pagina 288

ledere slimme student van nu weet dat een academische opleiding geen doel in zichzelf is maar een geschikt middel om later een goedbetaalde baan te krijgen. Foto AVC/VU

wanneer de feministen, radicale activisten en andere misselijkmakende querulanten die de kwaliteit van het onderwijs om zeep helpen, nu maar eens zouden ophoepelen, de 'echte' academici weer onder elkaar zouden zijn. Zeer karakteristiek voor Bloom is een blindheid voor de eigen wil

Misschien is Nietzsche toch niet zo'n slechte gids, en moet de door hem aangegeven weg tot het einde toe bewandeld worden.

dertoon te spreken over de dwazen die zich daar nog mee bezig houden. Maar begint zulke kritiek niet haar zin te verliezen wanneer blijkt dat het alternatief nog veel afschrikwekkender is? We beginnen ons nog maar net te bevrijden uit de kluisters van de objectiviteitsideologie, of we lijken ons al weer op te sluiten in een andere dwangbuis: die van de subjectiviteitsverheerlijking. En het is maar de vraag welk kwaad wij het meest moeten vrezen. Wanneer kennis niet geleverd kan worden door intrinsieke, wetenschappelijke argumenten, maar een kwestie wordt van persoonlijke keuze of smaak, dan lijkt het einde zoek. Wanneer elke waarheid subjectief is wordt het bij voorbaat al zinloos om kritiek op elkaar te leveren. Immers: zoveel hoofden, zoveel zinnen; ik ben oké, jij bent oké. Het wordt zelfs de vraag of kennisverwerving, in de zin van iets nieuws leren, überhaupt nog wel mogelijk is, wanneer ik alleen uitga van mijn eigen subjectiviteit en machtswil. Wie immers ongeremd de eigen belangen en overtuigingen laat gelden, zal in al wat hij doet en waarneemt alleen maar een weerspiegeling vinden van die overtuigingen en belangen. Alles wordt bevestiging en herkenning van wat hij eigenlijk toch allang wist; de hele wereld wordt als vanzelf op de maat gesneden van de eigen unieke persoonlijkheid, iedere weerbarstigheid verdwijnt.

H

et is déze afgrond die Allan Bloom ziet opdoemen en waartegen hij alle mensen onomwonden waarschuwt, hen adviserend bm terug te keren naar het aloude rationalisme. Maar waarom zouden ze daarnaar terugkeren als ze zojuist de beperkingen en de hypocrisie daarvan aan den lijve hebtot macht: degenen die macht uitoe- ben ondervonden? Dat was nu prefenen zijn degenen die weigeren om cies de reden dat ze andere, riskante in de tempel hun overtuigingen weg en soms ook doodlopende wegen te cijferen, nooit de 'redelijke' aca- zijn gaan inslaan. demicus zelf Die wil immers alleen Misschien is Nietzsche toch niet maar het 'ware' en het 'goede'. zo'n slechte gids, en moet de door hem aangegeven weg tot het einde och roert Bloom een belang- toe bewandeld worden. Als we nog rijk punt aan. Nietzsche heeft een keer goed naar hem luisteren immers, waarschijnlijk voor- dan kunnen we hem weliswaar hoal onbewust, school gemaakt. Het is ren vaststellen dat elke vorm van zo langzamerhand bon ton geworden kennis afhankelijk is van de persoon om op de wetenschappen af te ge- die wil kennen, maar dat hij daarven, om met lichtelijk smalende on- mee de mensen geenszins vastketent

T 10

aan hun eigen subjectiviteit: "Er is alleen maar een perspectivistisch zien, alleen maar een perspectivistisch 'kennen'; en hoe meer affecten we betreffende een zaak laten meespreken, hoe meer ogen, verschillende ogen, we voor dezelfde zaak gebruiken, des te vollediger zal ons 'begrip' van deze zaak, onze 'objectiviteit' zijn." Met dit soort formuleringen blaast Nietzsche de zelfgenoegzame subjectiviteit van binnenuit op. Hij vermenigvuldigt het aantal perspectieven om een zaak vanuit diverse gezichtspunten te kunnen bekijken, om van één persoon te kunnen worden tot vele personen. Het hele werk van Nietzsche zelf is eigenlijk een uitdrukking van dat vermogen om talloze perspectieven te kunnen innemen; hij is een schotsenspringer van formaat, een meester van de metamorfose. "De tegenwerping, de sprong opzij, het vrolijke wantrouwen en de spotlust zijn tekens van gezondheid; al het absolute behoort tot de pathologie", formuleert hij in een aforisme dat als zijn credo kan worden opgevat. De invloed van Nietzsche op de kunst is altijd groter geweest dan die op de wetenschap. Anders dan in de wetenschap heeft men in de gehele moderne, anti-realistische kunst al veel eerder gebroken met de illusie van een natuurgetrouwe representatie van de werkelijkheid; de waarheid is er uit het gezichtsveld verdwenen. Dat heeft bij diverse kunstenaars de weg vrij gemaakt voor een spel met diverse stijlen en perspectieven, het meest radicaal bij iemand als Picasso: in zijn kubistische periode presteerde deze het om een gezicht of lichaam gelijktijdig vanuit diverse perspectieven te laten zien; ook hier wordt één persoon tot vele personen. Dat spel is niet opgezet uitsluitend ter bevrediging van de esthetische genoegens, maar heeft bij diverse kunstenaars ook een kritische dimensie gehad: een bedoeling om perspectieven en ervaringen aan bod te laten komen die normaal gesproken in de samenleving genegeerd of uitgesloten worden. Het perspectivistische kennen behelst niet per definitie een verheerlijking van de eigen subjectiviteit, het maakt ook een kritiek erop moVU-MAGAZINE—JULI/AUGUSTUS 1988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen