VU Magazine 1988 - pagina 470

Het mag bijna geen toeval heten dat Ferdinand Domela Nieuwenhuis werd geboren op de laatste dag van het jaar 1846. Op de drempel van het oude en het nieuwe jaar, een symbool van de overgang, net zoals zijn verdere leven ook werd gekenmerkt door overgangen. Van 'christen' tot 'anarchist', het lijkt een geweldige stap, maar voor Domela Nieuwenhuis vloeide het één logisch uit het ander voort. Hij was de eerste socialist die in de Tweede Kamer werd gekozen, dit jaar honderd jaar geleden. Er was veel verzet tegen de opkomende socialistische beweging. Steeds meer cafébazen en andere zaalverhuurders weigerden de socialisten vergadergelegenheid te verschaffen. Bijeenkomsten werden soms hardhandig uit elkaar geslagen. Hun aanvoerder, de ex-predikant, werd tot een jaar gevangenistraf veroordeeld voor een misdrijf waaraan hij onschuldig was. De toorn richtte zich dan ook vooral tegen Domela Nieuwenhuis die, door de kerk de rug toe te keren, in de ogen van vele christenen 'verraad' had gepleegd aan de beginselen. Ook Domela's vader was predikant, in de Lutherse gemeente te Amsterdam. "Wij leefden zodanig in een kerkelijke atmosfeer", schrijft Domela Nieuwenhuis in zijn autobiografie Van christen tot anarchist, "dat wij zelfs in onze spelen daardoor geïnspireerd werden. Als kind bouwden wij dan van houten blokken een kerkgebouw, waar-

'Schuldbesef, dat zich voor zijn bewustzijn omzet in verantwoordelijkheid voor het leven van anderen.' bij de oude Luthersche kerk op het Spui ons altijd als voorbeeld diende. Wij maakten dan al de banken precies zooals zij waren en dan namen wij de visitekaartjes en zetten die personen op hun verschillende plaatsen, naar gelang wij dat hadden opgemerkt. Alles werd precies nagebootst. Een preekstoel werd gebouwd en dan kwam tenslotte het visitekaartje van papa, die nadat hij het gangpad midden door de kerk was doorgegaan evenals zulks gebruikelijk was in bovengenoemde kerk, ten slotte op den preekstoel werd gezet. Dit kerkjespelen, heel eenvoudig, en weinig kostbaar, was een onzer liefste vermaken."

K

ritisch denken werd de kinderen Domela Nieuwenhuis wel aangeleerd. Een oudere broer van Domela, die theologie studeerde, meldde vlak voor zijn examen dat hij het examen niet kon doen en dus geen predikant werd omdat hij het geloof had verloren. Tijdens één van de heftige meningsverschillen die daarover ont-

16

TEKSTVERKLARING.

B e m i n d e tfeloovl^en. toen e r g e s c h r e v e n w e r d ; Hebt u w naasten lief. w a r e n er nog g e e n socialisten. Onthoudt dat w e l l

stonden, zei hij zijn vader: "Nu, als ik gepredestineerd ben om u ongeluk te bezorgen, dan kan ik daar niets aan doen." Een oom van Domela had het gewaagd zijn stem te verheffen tegen Thorbecke, toen hoogleraar in Leiden. De oom weigerde diens colleges bij te wonen, maar mocht om die reden van Thorbecke geen examen doen, hoewel er geen regel was die dat verbood. De examencommissie stelde Thorbecke in het ongelijk, maar dat schaadde de oom wel in zijn carrière: hem werd door toedoen van Thorbecke een burgemeesterspost in Vleuten onthouden. De theologie houdt de jonge Ferdinand Domela Nieuwenhuis al op jonge leeftijd bezig. In zijn 'gedenkschriften' filosofeert hij over de betekenis van het Scheppingsverhaal, Van één boom - de boom van goed en kwaad - mocht de mens niet eten, maar juist daarnaar strekte de begeerte zich uit, Ondanks het dreigement dat dat de dood tot gevolg zou hebben, eet de mens toch. Eva het eerst. Volgens Domela Nieuwenhuis betekende het feit dat zij twijfelden een stap voorwaarts. En die kennis verhoogde hen tot het niveau van een godheid. Van zondeval is dus volgens hem geen sprake: de mens is van dat tijdstip af pas echt mens geworden. Overigens zou Domela's interpretatie van het feit dat het Eva was die het eerst van de boom at, niet misstaan in een feministisch theologische verhandeling. "Zou dat soms een vingerwijzing zijn, dat bij de vrouw de begeerte naar kennis grooter is dan bij VU-MAGAZINE—DECEMBER 1988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen