VU Magazine 1988 - pagina 120

Veel Duitse schrijvers werden pas tijdens het nazi-regime pohtiek actief. Ook Thomas Mann Het zich pas in een relatief laat stadium uit over de wandaden van Hitler. Maarin'DeToverberg' (1924) schetst hij al de contouren van een inhumaner wordende samenleving. KOOS NEUVEL

De antipolitiek van Thomas Mann Thomas Mann: 'artistieke desertie.' Foto ANP

De schrijver die zich ooit als 'onpolitiek' omschreef, is één van de meest gezaghebbende Duitse opposanten geworden van Hitler. Dat is de merkwaardig lijkende ontwikkeling die Thomas Mann (1875-1955) in zijn leven heeft doorgemaakt. Tegen wil en dank werd hij een politieke goeroe, een symbool van het 'andere', van het 'goede' Duitsland. Zijn gezag was in brede kring zo groot dat er zelfs mensen zijn geweest die vonden dat hij maar de eerste president van de na-oorlogse Duitse staat moest worden. In zijn in 1918 verschenen boek Betrachtungen eines Unpolitischen moest hij echter nog helemaal niets van de democratie hebben. Hij schetste een visioen van een republikeinse staat waarin de macht bij het volk zou komen te liggen, en waarin ook de smaak van het volk maatgevend 30

zou worden voor de cultuur. Door een dergelijk visoen van een gepohtiseerde cultuur wilde Thomas Mann zich niet laten benevelen. Van de weeromstuit verdedigde hij daarom het autoritaire Duitse keizerrijk waarin tenminste de geestelijke ehte niet door de ordinaire massa omlaag werd getrokken. In deze beoordeling vergiste Thomas Mann zich. Al snel na de Eerste Wereldoorlog kwam hij terug op zijn oorspronkelijke stellingname. Hij ontpopte zich tot een overtuigd aanhanger van de democratie. Deze verandering van mening kan de indruk wekken dat hij in korte tijd een draai van honderdtachtig graden heeft gemaakt: van onpolitiek schrijver tot een bij uitstek politiek geëngageerde. Maar ondanks zijn sterke politieke activiteit in het nazi-tijdperk, zijn er toch goede gronden aanwezig om

Thomas Mann als een 'onpolitiek' auteur te blijven beschouwen.

O

m deze paradox te verhelderen kan de verwarrende term 'onpolitiek' echter beter worden vervangen door de term antipolitiek. Deze laatste uitdrukking gebruikt de hedendaagse Hongaarse schrijver György Konrad in contrast met het begrip a-politiek. Konrad stelt dat een a-politiek schrijver zich juist voortdurend met de politiek bezighoudt en er van alles aan doet om er vooral maar niet mee in conflict te komen. "Antipoliticus is degene die de staat tot een strenge vermageringskuur wil dwingen en die zich niet geneert om derhalve als staatsvijand beschouwd te worden", poneert Konrad. In het hedendaagse Oost-Europa is VU-MAGAZINE—MAART 19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen