VU Magazine 1989 - pagina 314

vermaarde econoom prof.dr. Jan Tinbergen en de in wetenschappelijke kringen niet minder vermaarde methodoloog en fysicus Ilya Prigogine. Hun aanwezigheid kon niet verhoeden dat het merendeel der bijdragen in mineur getoonzet was. Gangbare en minder gangbare kritische noten werden gekraakt: de commerciahsering van de universiteit en de uitverkoop van wetenschappelijk kennis, het te geringe tegenspel van de universiteit inzake de groeiende bemoeienis van overheid en bedrijfsleven op het academische leven, de versplintering en overspecialisering binnen de disciplines, en ook de culturele armoede van het moderne universitaire onderwijs bijvoorbeeld. Temidden van al dat doem- en crisisdenken was het vertrouwenwekkende en mild-optimistische geluid dat prof. Kossmann in zijn openingsbetoog liet horen, een regelrechte verademing. Een historisch betoog vooral, maar - naar hij nadrukkelijk meldde - "geen les uit de geschiedenis, want dat wordt toch niets". Met name zijn pleidooi voor

ke kerk: die is er in sommige stukken van Europa tijdens de Reformatie uitgegooid. Je kunt het - ander voorbeeld - ook niet zeggen van de gilden die ongeveer tezelfdertijd ontstonden en die eind achttiende, begin negentiende eeuw verdwenen. Ook met betrekking tot de monarchie kun je niet of nauwelijks van continuïteit spreken; monarchieën vind je nu in nog maar een handjevol landen in Europa. Universiteiten zijn in één of andere vorm steeds blijven voortbestaan. Neem je continuïteit dus als maatstaf, dan is de universiteit een buitengewoon succesvol instituut gebleken."

wordt genoemd. Volgens een toenemend aantal critici schiet de moderne universiteit ernstig tekort in de vervulling van die taak. Voor deze culturele functie lijkt inmiddels nauwelijks plaats meer. Want wetenschap, vond men al in de jaren zestig, moet toch vooral maatschappelijk relevant zijn. En de hedendaagse variant van deze gedachte is het utilitariteitsprincipe: wetenschappen die niet op een direct verzilverbaar nut voor de samenleving kunnen wijzen - en dat zijn niet zelden de 'cultuurgerichte' disciplines voelen zich meer en meer in hun voortbestaan bedreigd. "De kritiek op dat culturele tekort onderschrijf ik. Cultuur is - aan de Eén of andere vorm, zegt u. Maar universiteit althans - in de verdrukvorm en inhoud van de huidige uni- king geraakt. Het utiütarisme begint versiteit lijken, mijns inziens, in geensteeds meer om zich heen te grijpen. enkel opzicht meer op die uit - pak- Wat men tegenwoordig eigenlijk van weg - 1600. Mogen we in dat geval de universiteit vraagt, is dat ze als nuttigheidsinstituut oplossingen nog wel spreken van continuïteit? biedt voor allerlei concrete proble"De verschillen zijn natuurlijk gimen; dat ze de economie, ja zelfs de gantisch. De omvang, toen en nu, is export bevordert. Ongetwijfeld zijn alleen al onvergelijkbaar. En uiteraard is de manier waarop de weten- dat functies die de universiteit, waar schap beoefend wordt, inmiddels mogelijk, soms mag en moet vervullen. Dat zou ik niet graag ontkenfundamenteel veranderd." nen. Maar als dat de enige richtlijn wordt waaraan de universiteit zich Maar wat is dan gebleven? dient te houden, dan zie ik niet in Gebleven is de kennelijke noodzaak waarom we zo'n instelling nog 'unieen dergelijk instituut voor hoger versiteit' blijven noemen. Dan is het onderwijs door de eeuwen heen te wat anders geworden." handhaven. Een instituut dat diplo"Tegelijkertijd beluister je aan de ma's afgeeft aan studenten die aan kant van de studenten de steeds zekere eisen voldoen, en die daarweer uitgesproken behoefte aan een door in de maatschappij wat verder bredere culturele impuls van de unikunnen komen. En blijkbaar is in de versiteit. Juist in een periode waarin middelmatigheid intrigeerde en gaf loop der tijden bovendien de be- we - goddank - veel studenten aanleiding hem in een rustige facul- hoefte blijven voortbestaan aan een krijgen van ouders die zelf niet geteitskamer van het statige Groningse instituut waarin de beoefening van studeerd hebben, mogen we deze beAcademiegebouw tijdens een lunch- de wetenschap als vak kon plaats- hoefte niet veronachtzamen. Want vinden met het doel kennis te vergapauze wat vragen voor te leggen. voor uitgerekend déze studenten, die ren, die weer kon worden doorgeen eigen culturele bagage van lorierijk, is dat als typering gegeven aan jongere geslachten. Het huisuit hebben meegekregen, is het van de huidige universiteit laatste heeft zich in de loop der tij- van groot belang dat ze hier nog niet wat veel van het goede? den wat meer ontwikkeld; die be- wat meer komen doen dan alleen "Historisch gezien zijn er twee din- hoefte was in het begin nog niet zo maar een vak leren." gen van belang. De universiteit is als sterk. Het gaat dus om die dubbele zodanig een originele Europese uit- functie: het geven van onderwijs en aten we nog even terugkeren vinding die men in de klassieke oud- het vergaren van kennis; die heeft de naar het wezen van de univerheid nog niet kende, en evenmin in universiteit door de eeuwen heen weten te behouden, zo niet in princisiteit. Naast de klemtoon die niet-Europese beschavingen. Bovenpe, dan toch in feite." u legt op de continuïteit, hebt u in uw dien is het een van de weinige instellezing eveneens benadrukt dat het hngen die, vanuit de Middeleeuwen, nderwijs en onderzoek, ac- nauwelijks nog mogelijk is over een zonder onderbreking zijn blijven coord. Maar de universiteit 'wezen' in die zin te spreken. Daarvoortbestaan in vrijwel alle landen heeft daarnaast een functie voor, zegt u, is de hedendaagse uniwaarin ze ook oorspronkelijk zijn opgekomen. Dat kun je van een he- in het beschermen, bewaren en door-versiteit te weinig universeel en te leboel andere instellingen niet zeg- geven van wat - misschien een tikje veel een mozaïek geworden. Hoe zit gen. Neem bijvoorbeeld de katholie- pretentieus ~ het 'culturele erfgoed' het eigenlijk met de van oudsher ge-

'Het is een volstrekte illusie te denken dat de universiteit de weg zou moeten wijzen die de maatschappij te gaan heeft.'

G

L

O

4

VU-MAGAZINE—SEPTEMBER 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen