VU Magazine 1990 - pagina 17

zijn eigen ideeënwereld - "mijn verkeerd gericht idealisme", zoals hij deze later zelf zou omschrijven - en die van het nationaal-socialisme, speelde daarin zeker ook een rol. In plaats van als beginselloze opportunist die louter uit rancune handelt, kon Eekhout van meet af aan als een overtuigd nationaal-socialist worden beschouwd. Deze gedachte wordt bevestigd door een opmerkelijk voorval. Gerrit Kamphuis ~ een protestantse dichter die langdurig zeer bevriend was geweest met Eekhout - trachtte aan het begin van de oorlog zijn vriend het foute van diens houding aan het benul te brengen. Zonder succes. Maar dat niet alleen. Eekhout meende uit ideologische overwegingen deze gebeurtenis ter kennis te moeten brengen van J. van Ham, de verantwoordelijke man bij de Kultuurkamer. Kamphuis, zo meldde Eekhout Van Ham vol plichtsbesef, houdt er verderfelijke opvattingen op na. Het slachtoffer mag zich achteraf gelukkig prijzen dat Van Ham zo wijs was deze tip ongebruikt terzijde te schuiven. Nochtans lijkt dit een typisch voorbeeld van het soort verraad dat doorgaans niet uit frustratie of rancune wordt gepleegd, maar dat veeleer het beklagenswaardige gevolg is van de bewustzijnsvernauwing die een fanatiek aangehangen ideologie of geloofsovertuiging teweegbrengt. Venema was van dit voorval kennelijk niet op de hoogte toen hij Eekhouts oorlogsverleden schetste, of heeft de betekenis ervan onderschat. Hij maakt wél melding van een vergelijkbare vorm van verraad waarvan Sjoerd Leiker het slachtoffer zou zijn geweest. Maar ook dat incident wordt door Venema slechts zijdelings, bij wijze van kanttekening, genoteerd. Wellicht treedt hier het gebrek aan historisch inzicht dat Venema parten speelt, nog het duidelijkst naar voren. Hier wreekt zich de werkwijze van een vooringenomen historicus die meteen al in de eerste regels van zijn beschouwing over Eekhout meent te kunnen melden, dat 's mans vooroorlogse geschiedenis nauwelijks relevant is voor diens latere collaboratie. D

Adriaan Venema: Schrijvers, uitgevers & hun collaboratie; Deel 2: De harde kern. Uitgeverij De Arbeiderspers, f 59,90.

VU-MAGAZINE—JANUARI 1990

D

e leden van tiet Supreme Court worden voor het leven benoemd. Als ze geen ontslag nemen, dan vallen ze op zeker moment om in hun zetels. Een vergelijkbaar respect voor hoge leeftijd wordt opgebracht in het Vaticaan en in het Kremlin, al komt daar de laatste tijd danig de klad in, "Nine old men" is een boutade van hen die, met enig recht, menen dat het Court zich onder de constitutie van de Verenigde Staten van Amerika te veel macht heeft aangemeten. Het "toetst" immers bepalingen van wetten van de federatie en van de afzonderlijke staten aan de grondwet, en verklaart deze bij strijd onverbindend. Dit wil zeggen dat uitdrukkelijke beslissingen van wetgevers door het hof onderuit gehaald kunnen worden. Het gaat natuurlijk nooit om zaken die zonneklaar strijdig zijn met de grondwet, bijvoorbeeld een federale wet die de vrijheid van drukpers zou afschaffen. Wetgevers hebben een eed op de grondwet afgelegd, en de Consitution heeft voor Amehkanen iets sacraals. De tekst is, behalve na de Burgeroorlog van 1861-1865, niet wezenlijk veranderd. Intussen is het gebied van de overheidsbemoeienis ontzaglijk uitgedijd, en zijn de opvattingen over vele zaken wel even anders dan in 1789, Toch blijven de rechters ("Justice" is hun titel, zij zijn rechter en rechtvaardigheid in een) hedendaagse wetgeving aan die oude tekst toetsen. Dat vergt natuurlijk de nodige hersengymnastiek, kennisvan de rechtsfilosofie en regelrechte branie. Zoals met de zaak Roe versus Wade in 1973. Het hof besliste met 7-2 dat een negentiende eeuwse wet van Texas, die abortus provocatus verbood, in

strijd was met het recht op "privacy" van de betrokken vrouw. Dit recht op "privacy", dat niet voorkomt in de Constitution, was tien jaar eerder door het hof "hineininterpretiert" toen het ging om het recht van echtparen op het gebruik van contraceptiva, "...norshall any State dephve any person of life, liberty, or property, without due process of law" staat in het 14e Amendment uit 1868 (dus toen het abortus-verbod in Texas al bestond, merkte de minderheid fijntjes op). Deze "due process clause" co

o cc DC

was al in de jaren dertig gebruikt om de sociale wetten uit Roosevelt's New Deal ongrondwettig te verklaren. Nu werd er uit afgeleid dat de beslissing over voortzetting van de zwangerschap in de eerste drie maanden een zaak was van de vrouw, dat de overheid in de tweede drie maanden mocht ingrijpen om de gezondheid van de vrouw, en in de laatste drie maanden om het ongeboren leven te beschermen. Dat wijkt niet zover af van het resultaat dat in ons land werd bereikt na jarenlange politieke debatten in het parlement. Maar daar zit het verschil ook: bij ons beslist de volksvertegenwoordiging over zo'n onderwerp, na een openbaar debat waarin vooren tegenstanders zich kunnen doen horen. Maar in de Verenigde Staten wordt zoiets beslist door "nine old men", zonder dat de wetgever het kan corri-

geren-want het Court heeft het laatste woord over uitlegging van de grondwet. Om het hof in het gareel te krijgen kun je alleen nog de grondwet wijzigen: nodig is dan een voorstel daartoe, aangenomen met twee-derde meerderheid in Congress, en goedgekeurd door driekwart van de vijftig staten! Niet-juristen hebben het idee dat rechters zo'n vonnis objectief uit de grondwet afleiden. Afgezien dat wetsinterpretatie altijd subjectieve elementen kan bevatten, hier gaat het om een oud do-

Nine Old Men cument opgesteld door mensen die opgetwijfeld tegen abortus waren. In de "inside story" van Woodward en Armstrong over het Supreme Court in de jaren zeventig ("The Brethren", 1979) blijkt hoezeer het vonnis het resultaat was van koehandel, compromis... en de druk van de vrouwen dhe dochters van de Justice die het vonnis moest schrijven. Intussen is het hof, na benoeming van enige behoudende rechters door Reagan, bezig om te gaan. In 1986 werd Roe versus Wade nog maar met 5-4 overeind gehouden. Nu speelt een zaak waahn het 4-5 dreigt te worden. De grondwet is intussen niet veranderd... Moraal: bij de komende discussie over invoering in Nederland van toetsing van wet aan grondwet (CDA en D66 zijn daarvoor) moeten we goed opletten.

15

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen