VU Magazine 1990 - pagina 37

ges van Oxford en Cambridge. De riten worden er nog steeds gekoesterd, zonder dat de band met het hier en nu wordt verbroken. De riten zijn er levend gebleven en maken zo een wisselwerking tussen traditie en moderne tijd mogelijk. Oxford en Cambridge zijn geen dorre monumenten, maar plaatsen waar nog steeds op het hoogste niveau wordt gedoceerd, gestudeerd en gepubliceerd. Bronzwaer; "tijd en eeuwigheid, heden en verleden, hemel en aarde zijn er beide nog herkenbaar en werkzaam in een evenwicht van wederzijdse tolerantie." De pelgrim Eens vindt in het ritueel - het nobele spel met een vleugje ironie - de middenweg tussen hemel en aarde.

alleen in een geloofstraditie, maar tegelijkertijd daarmee in een cultuurtraditie, naar taal, afbeeldingen, bouwkunst, muziek. Ik meende, in mijn onwetendheid, zullen sommigen vinden, mijn kennis daarvan zo groot mogelijk te moeten maken: het ging immers om de wereld van het geloof... Wie geloofde, kreeg een macht aan cultuur mee. En wel, en dat zeg ik zonder trots, maar wel met graagte, een cultuur van de hoogste orde, want in het uitdelen aan iedereen van het beste dat eeuwen hebben opgeleverd, is de rooms-katholieke kerk niet zuinig geweest."

D

e verheven eenheid van de Latijnse christelijke cultuur Thomas More bewandelde als geen vindt de pelgrim Eens soms ander deze middenweg. Vijfhonderd nog terug wanneer hij een Franse jaar na de geboorte van de grote hu- kathedraal bezichtigt, wanneer hij manist ondernam Eens een pel- de stilte van een kloostertuin opgrimstocht naar 'de eerste Engels- zoekt, wanneer hij door Italië (de man', zoals hij het essay over zijn bakermat van de Latijnse cultuur) zwerftocht doopte. Hij getuigt van reist. Maar wanneer de pelgrim even zijn enorme bewondering voor de wat langer zou stilstaan, zou hij oude humanist. Als geen ander wist meteen de verstarring en verstening More aardse en religieuze zaken in van de oude vormen en rituelen onteen welhaast vanzelfsprekend even- dekken. "Het geloof bezwijkt, lijkt wicht te brengen. Eens bewondert het, aan zijn te rijke verleden." More's veelzijdigheid en typeert hem Want ook dal is eigen aan een pelals 'de heilige van het evenwicht'. grim: hij weet zich ontheemd. Kerk en cultuur zijn twee gescheiaar Erasmus op de geest den grootheden geworden. Een vertrouwde, vestigde scheiding die sinds de contrareformatie en de Barok definitief heeft More zijn vertrouwen al- doorgezet. Met het uitbloeien van lereerst op het ritueel. Hij voelde de Barok - het katholieke antwoord zich thuis in een verfijnde spelcul- op de reformatie - groeide de kloof tuur, met allerlei regeltjes die het ge- tussen kerk en cultuur. Het geloof heel in evenwicht houden. Ook we- trok zich steeds meer op oude vortenschap beschouwde de schrijver men terug, verloor de band met de van Utopia als één groot spel. Zijn samenleving en werd machteloos. tragiek bestond er uiteindelijk in dat Wat eens groot en levendig was, steeds meer van zijn tijdgenoten zich wordt sindsdien nagemaakt en gekovan die regeltjes afwendden. Eens; pieerd. De katholieke kerk is een re"More is letterlijk buiten spel gezet." servaat geworden, stelt Eens in Met zijn zelfgekozen dood, na een 'Ontspiegehng'. Tussen 1850 en conflict met 'nieuwlichter' Hendrik 1950 valt er nauwelijks nog enige VIII, heeft hij de grenzen van het ontwikkeling in haar beeldenwereld ritueel nog eenmaal duidelijk ge- te bespeuren. steld. En toen de hekken van het katholieDe tragiek van More is tevens de ke domein in de jaren zestig eindetragiek van Eens. Opgegroeid in een lijk weer opengingen, bleek de katholieke geloofstraditie raakte hij kwetsbaarheid van het reservaat, al jong in de ban van de oude litur- dat op inwerking van krachten van gie. De mysterieuze eredienst bood buiten niet was berekend. Wat onthem een veilige, gesloten wereld brak, aldus Eens, was "een eigen eiwaarin alles nog klopte. Een wereld gentijdse cultuur, een eigen spirituadie veel verder ging dan het geloof, liteit, een eigen beelden- en vormenzoals hij in zijn essay 'Ontspiegeling' wereld." verwoordt: "Ik ben opgevoed niet

W

VU-MAGAZINE—JANUARI 1990

Daardoor bevindt de moderne katholiek zich in een schizoïde situatie. Eens beschreef deze situatie eens aan de hand van een persoonlijke ervaring. Op Goede Vrijdag stapte hij, nog onder de indruk van de kracht van de oude liturgie, de kerk uit en werd overweldigd door het moderne stadsleven: "Op de stoep van de kerk stond ik op de grens van twee werelden, maar ook twee tijden: daar waar de klok was blijven stilstaan en waar ze de juiste tijd van die dag aangaf. Ik geloof ik wil me niet bijzondere gevoeligheden toekennen - dat ik toen ervaren heb wat nu algemeen ondergaan wordt en wat tenslotte tot de scheiding der geesten heeft bijgedragen." De hier gesignaleerde gespletenheid werkt door in Eens' persoonlijke verhouding lot het katholicisme. Hij steekt niet onder stoelen of banken dat hij geen hoge pet op heeft van het zo bejubelde 'rijke Roomse leven'. Met de regelmaat van een klok trekt columnist A.L. Boom van leer tegen de inferieure aanpassingen van

'In het uitdelen aan iedereen van het beste dat eeuwen hebben opgeleverd, is de rooms-kathoHeke kerk niet zuinig geweest.' de katholieke liturgie en de leegheid en luiheid van het Vaticaan - "Er is geen gemeenschap die meer uitstelt dan de Roomse." Maar tegelijkertijd staat Eens voor de rijkdom van de Latijns christelijke cultuur, en loont hij zijn sterke verwantschap met het katholicisme.

G

evraagd naar een omschrijving van zijn persoonlijke band met het christendom leent Eens een omschrijving van de Britse schrijver Graham Greene, die zich in een interview met The Observer als 'agnostisch katholiek' betitelde. Eens: "Ik denk dat ik dat ook ben. Agnostisch in die betekenis dat de traditionele zekerheid me is ontvallen. Nog steeds heb ik een grote verbondenheid met de katholieke gemeenschap. Dat is een vorm van trouw 35

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen