VU Magazine 1993 - pagina 475

E K waarop Amerikaanse fysici als bijvoorbeeld Calvin, Gould en Weinberg, patent lijken te hebben, en waarin het in wezen gortdroge onderzoek w o r d t beschreven alsof het een spannende speurtocht in een guitig jongensboek betreft. "Eerlijk gezegd speelde ik een beetje vals," gaf Stu toe, grinnikend bij de herinnering. "We zaten daar midden in een bespreking van al die nieuwe denkbeelden en halverwege kwam ik met die uitdaging: wiens papieren vliegtuigje komt het verst?" (GJP) Roger Lewin, 'Complexiteit; het grensgebied van de chaos'. Contact, f 34,90.

Chaotisch maar eenvoudig Op de plank De vlinder in het Amazonegebied die door zijn vleugels uit te slaan, elders in de wereld een orkaan veroorzaakt, is dé metafoor geworden van de chaostheorie. Een simpele impuls veroorzaakt een kettingreactie van gebeurtenissen, waarvan het eindresultaat, door de exponentieel toenemende complexiteit van de reactieketens, absoluut onvoorspelbaar is. Klaar, over en uit, is men op zo'n moment als leek geneigd te denken. Maar zo simpel is dat niet. Beoefenaren van een scala aan wetenschappelijke disciplines vergeleken hun onderzoeksresultaten met elkaar, en kwamen t o t de ontdekking dat daarin - ondanks de opmerkelijke verschillen tussen de onderzoeksobjecten - grote overeenkomsten te bespeuren waren. Sterker nog: zij meenden in die vergelijking van hun afzonderlijke chaossen aanwijzingen te vinden voor de gedachte dat een handvol simpele, maar alom geldige ordeningsprincipes aan de basis staan van schijnbaar chaotische systemen. Chaotisch maar eenvoudig, dus. En - bingo! - de idee voor een complexiteitstheorie, waarvan de chaostheorie onderdeel uitmaakt, was geboren. Het doel: die eenvoudige ordeningsregels gezamenlijk op schrift stellen om zo de meest uiteenlopende wetenschappen onder één noemer te kunnen brengen. Het lijkt erop alsof alwéér een groep bevlogenen is opgestaan om geestdriftig op weg te gaan naar alwéér een nieuwe steen der wijzen die, na Fritjof Capra's Zen-fysica en Stephen

Hawking's Grand Unified Theory, belooft de mysteries achter de schijnbare chaos in het heelal in één handzame cijferreeks te zullen samenvatten. De nog in prenatale fase verkerende complexiteitstheorie wordt omschreven als fascinerend én omstreden. Aantrekkelijk is zij vanwege haar per definitie interdisciplinaire - zo men wil: mu/t/disciplinaire - karakter. Zij is echter tegelijkertijd controversieel vanwege de, volgens velen, nimmer waar te maken pretenties (niet meer dan een paar simpele regeltjes waaraan het gehele universum t o t in de kleinste kiertjes zou gehoorzamen) die er aan het idee kleven. Maar volgens een enkeling is complexiteit nu al dé wetenschappelijke revolutie van deze eeuw (die overigens aan wetenschappelijke omwentelingen toch al geen gebrek had). De vooruitzichten doen de complexiteits-apologeet Heinz Pagels profeteren dat wie het eerst de ordeningsprincipes op het spoor is, in de volgende eeuw over een onbetwiste supermacht zal beschikken. Roger Lewin is de auteur van een door deskundigen uit de wetenschap en de journalistiek geprezen boek over complexiteit, dat nu ook in een (overigens wat houterige) Nederlandse vertaling verkrijgbaar is. Het is bepaald geen saai, uitleggerig leerboek geworden, maar een 'lopend verhaal' dat rijkelijk gelardeerd is met de gesprekken die Lewin met tal van complexiteitstheoretici voerde. Het resultaat is een boek van het populair-wetenschappelijke soort

Peter l/l/. Atkins, Chemische reacties; materie in beweging. Natuur & Techniek, f74,50. Het 33ste deel (en het derde alweer van de hand van Atkins) uit de voortreffelijke en fraai geïllustreerde N&T-serie 'de Wetenschappelijke Bibliotheek'. Van een chemische reactie is sprake wanneer een nieuwe stof ontstaat uit het reageren van het ene materiaal op de aanwezigheid van een andere stof. Atkins beschrijft (voor enigszins gevorderde lezers, dat wel) onder meer de avonturen van een simpel koolstofatoom tijdens de kringloop door de dode en de levende materie. George l-iarinck, 'De Reformatie; weekblad tot ontwikkeling van het gereformeerde leven, 1920- 1940', Ten Have, f 49,50. Harinck, medewerker van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, kon gewoon op zijn werkplek blijven zitten om deze omvangrijke, maar alleszins leesbare en - voor wie althans houdt van dit soort protestantse petite histoire zeer smakelijke dissertatie te schrijven. Onderwerp: het weekblad dat na de Eerste Wereldoorlog werd opgericht door theologen die meenden dat de Nieuwe Tijd vroeg om vernieuwing en nieuwe, minder apodictische geestelijke leidslieden dan een Kuyper of Bavink. Namen als die van Hepp, Waterink en vooral Schilder (die na mei '40 in het blad de Duitsers ongezouten de waarheid bleef zeggen) passeren veelvuldig de revue.

33 v u MAGAZINE DECEMBER 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen