VU Magazine 1993 - pagina 187

Mark Traa

Als de aarde beeft, kunnen mensen slechts lijdzaam toezien hoe hun huis uiteen scheurt. In Limburg w^eten ze daarover mee te praten. Eenjaar na de aardbeving bij Roermond Avordt duidelijk hoe belangrijk het is dat de juiste gebouw^en op de juiste plaatsen worden neergezet.

l3FEBCPIi MM

8 v u MAGAZINE MEI 1993

Ik woon in Herkenbosch en dacht dat de wereld verging. N o g nooit in mijn leven v/as ik bang, maar dit... pas nu realiseer je je, datje maar een heel klein deeltje van de natuur bent en dat er met de natuur niet te spotten valt." Het boekje 'Ze zeggen... tien seconden - herinnering aan een aardbeving' verscheen binnen enkele w e ken na de Roermondse beving op 13 april 1992. Uit de ooggetuigenverslagen spreekt angst en machteloosheid. Slaperige Limburgse dorpjes werden van het ene op het andere moment wakker geschud door Moeder Aarde. Muren scheurden als karton, parketvloeren golfden, serviesgoed trilde kapot. In een m u m van tijd was een schade aangericht van miljoenen guldens. Bijna de voltallige vakgroep Ingenieursgeologie van de Technische Universiteit Delft verkeerde op dat moment in Spanje. "Veldwerk. Terwijl zich in Nederland zoiets zeldzaams afspeelde. Een prachtige kans gemist door een ongelukkig toeval. Ik heb al gezegd: voor dat veldwerk hoeven v/e voortaan niet meer per se naar het buitenland. Dat kan best wat minder. Zo veel mankracht hebben v/e nu ook weer niet en in Limburg hebben we voorlopig onze handen vol." Zelf dacht universitair docent ingenieursgeologie P.M. Maurenbrecher dat er een vracht'wagen voorbij zijn huis in Den Haag denderde. Hoewel, midden in de nacht? Pas de volgende ochtend kreeg hij

uitsluitsel van een collega op het werk. En nu, ruim een jaar later, hebben Maurenbrechers studenten nog steeds hun handen vol aan de gevolgen van de Roermondse aardbeving. Regelmatig zijn ze in Limburg te vinden om de schade aan landschap en gebouwen te inventariseren. De beving echoot lang na bij de ingenieursgeologen. Doorgaans moeten ze naar het buitenland als ze wiUen zien welk effect de bevende bodem had op constructies. Roermond is lekker dichtbij. Bovendien kon de vakgroep de gelegenheid aangrijpen voor een aardige profilering. De T U Delft verspreidde begin maart een persbericht met de melding dat een oud-student van de faculteit Mijnbouwkunde in 1987 de gevolgen van de Limburgse beving voorspeld had. Zes jaar na pubHkatie van zijn afstudeerscriptie v/erd mijnbouwkundig ingenieur Jon'5 Lap nog even in het zonnetje gezet.

Voorspelling Bij een nadere beschouwing lijkt het wel wat overdreven om van een keiharde voorspelling te spreken. Laps afstudeerscriptie droeg de titel 'Earthquake-induced liquefaction in the area south of Eindhoven, the Netherlands'. Lap ging uit van een aardbeving aan de rand van de zogeheten Peelrandbreuk, met een kracht van zes op de schaal van Richter. Hij bekeek vervolgens welke gebieden

in zuidoost-Nederland als gevolg van de beving gevoelig zijn voor liquefactie. Liquefactie is vervloeiing van de bodem. Het verschijnsel kan een neveneffect zijn van een aardbeving en ontstaat als zand door trillingen wordt omgevormd tot een vloeistofachtige substantie. Bepaalde zandsoorten die normalerwijs uit losse korrels van 0,125 tot 0,5 millimeter bestaan, kunnen door trillingen als het ware aan elkaar worden geklonterd. Deze zogeheten trillingsverdichting wordt een probleem als de grond is verzadigd met water. Door de plotselinge samendrukking van het zand kan het water in de poriën immers nergens heen. De snel afnemende doorlaatbaarheid van het zand en van eventuele o m ringende aardlagen laten niet toe dat het water kan wegvloeien. Het water komt onder hoge druk te staan en hierdoor komen de zandkorrels in het nauw. Ze gaan schuiven en zo

ontstaat een vloeistofachtige brij, die zich het best laat vergelijken met drijfzand. Niet alle grondsoorten zijn even gevoelig voor liquefactie. Het ligt voor de hand dat zandgronden het grootste risico lopen. Voor de vuist weg noemt Maurenbrecher de Nederlandse kustgebieden. Een landelijk onderzoek is echter nog niet gedaan; afstudeerder Lap beperkte zich tot het gebied ten zuiden van Eindhoven. De bodem rond R o e r m o n d blijkt erg gevoelig voor liquefactie. Maar ook het 'randje Nederland' ten oosten van Venlo ligt in de gevarenzone. Een veel groter risicogebied bevindt zich bovendien ten noordwesten van Roermond. De Peelrandbreuk strekt zich immers uit tot ver in Noord-Brabant. Had de beving in die regio plaatsgevonden, dan zat Lap met zijn voorspelling dus ook in de roos. Een belangrijke verdienste van Laps

onderzoek is echter dat de aandacht weer eens op liquefactie wordt gevestigd. De gevolgen van dit verschijnsel voor gebouwen en andere constructies kunnen immers rampzalig zijn. Geoloog Maurenbrecher gaat ervan uit dat een aanzienlijk deel van de schade aan de Limburgse huizen te wijten kan zijn aan vervloeiing van de bodem. Samen inet de horizontale schokgolf van de beving zelf kan het wegzakken van de ondergrond (doorgaans gebeurt dat op een diepte van zes tot tv/aalf m e ter) grote gevolgen hebben.

Scheuren Onderzoek naar het verschijnsel komt zoetjes aan op gang. Volgens Maurenbrecher is het allereerst zaak voldoende 'bewijsmateriaal' te verzamelen. "In het verleden hebben we vele scheuren in de bodem gezien, v/aarvan v/e aannamen dat die

Herkenbosch: beeld.

Pastoor bij gevallen

Jozef-

door bijvoorbeeld uitdroging van de bodem veroorzaakt waren. Maar nu houden we er rekening mee dat er een aardbeving in het spel was en dat er sprake was van liquefactie." De Roermondse beving had een kracht van 5,8 op de schaal van Richter. Het was de zwaarste die Nederland ooit trof Het aantal voelbare aardbevingen in ons land is bijzonder klein. W e bevinden ons niet in de buurt van een belangrijke kreukelzone. Anders is dat in bijvoorbeeld de landen rond de Stille Oceaan. Vooral het westen van de Verenigde Staten en Japan en China krijgen het dikwijls zwaar te verduren. De Japanse eilanden worden jaarlijks getroffen door meer dan duizend waarneembare trillingen. v u MAGAZINE MEI 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen