VU Magazine 1993 - pagina 305

Teun van Dijk: internationaal gerenommeerd en zeer produictief onderzoel<er.

In de loop van het gesprek v/ordt De Swaan steeds enthousiaster over de daad die Teun van Dijk heeft gesteld. "Je moet Van Dijk nageven dat hij aan een maatschappelijke discussie deelneemt en daarin bovendien ook nog stelling neemt. Dit komt maar zelden voor bij vakken, waarbij je soms zelfs als leek kunt zeggen dat het niet klopt. Geleerden komen vaak met uitspraken als: 'Derrida zegt, de persoonlijkheid b e staat niet en de wereld is een tekst'. 'Ja, ja', hoor je dan vol ontzag, 'wat die Derrida zegt dat is me wat...' Dat is een uitspraak waar je niets op terug kunt zeggen. Van Dijk zegt tenminste iets wat niet waar is, dat is al heel wat!" Het boekje 'De ondergang van N e derland' heeft de Swaan slechts met een half oog ingekeken. "Ik vond het niet zo vreselijk allemaal. Maar ja als iemand tegen mij zou zeggen dat ik het geschreven zou hebben, zou ik hem ook een knal voor zijn kop verkopen." De Swaan geeft onmiddellijk toe dat het nog maar zeer de vraag is of hij het niet was die het pamflet geschreven heeft. Tenslotte

is immers tot nu toe niet aangetoond dat De Swaan 'De ondergang van Nederland' niet heeft geschreven.

Armzalig De misser van Van Dijk kan inderdaad lacherig worden afgedaan. Maar de vraag is of er ook fundamentele kritiek is op de werkwijze van de tekstwetenschapper. Die blijkt er te zijn. Begin vorig jaar werd een nummer van het wetenschappelijk tijdschrift Migrantenstudies voor de helft gewijd aan de lacunes in het werk van Teun van Dijk. Dat heeft helaas de pers nooit gehaald. Het betreft een artikel van de docent Methoden en Technieken van sociaal-wetenschappelijk onderzoek aan de Amsterdamse Vrije U n i versiteit, Harry van den Berg. Titel van het verhaal: Racisme en discourse-analyse. Van den Berg, die zelf ook veel met tekstanalyse bezig IS, legt uit: "Van Dijk gebruikt een methode van tekstanalyse die in beginsel een stap vooruit is in vergelijking met andere methoden. Hij produceert een enorme rijkheid aan materiaal, maar vervolgens gebruikt hij een theoretisch interpretatieschema, dat dermate armzalig is dat hij

steeds alleen maar weer ontdekt wat hij van te voren al vond. Dus dan luidt de conclusie steeds opnieuw: racisme is overal aanwezig in deze maatschappij, van top tot teen, en van links tot rechts." Van den Berg vertelt hoe zijn coUega Van Dijk omgaat met tegenstrijdige uitlatingen van iemand over buitenlanders. "Mensen kunnen tegelijkertijd hun Turkse buurvrouw helpen, en tien minuten later zeggen: alle Turken moeten tegen de muur. Als Van Dijk daarmee bezig is legt hij die tegenstrijdigheid steevast uit als een manier van zo iemand om zijn racisme te verhullen. Terwijl het meest spannende en voor het beleid het meest waardevolle is om juist oog te hebben voor die tegenstrijdigheden." Volgens Van den Berg is Van Dijk in een vicieuze cirkel beland. "Het is een tragiek. Ik zie hem daar niet uitkomen. Hij wordt veel aangevallen, voor een deel ook onterecht. Maar in de kritiek die hij krijgt ziet hij steeds weer een soort bevestiging, en dat is het kenmerk van elke vorm van sektarisme, ook van v/etenschappelijk sektarisme. Hij is zo langzamerhand in het stadium beland dat degene die hem aanvallen, de media vooral, voor hem de belangrijkste aanstichters zijn van racisme. Zij zijn de elite-racisten. Dat is onzin. Aan de andere kant heb j e ook die artikelen van de laatste tijd tegen anti-racisme-comité's. Dat is een soort nieuw-flinksheid waar ik niets van moet hebben. Ik word tamelijk moedeloos van onderzoekers die hetzij voortdurend proberen aan te tonen dat Nederland volstrekt racistisch is, hetzij trachten te bewijzen dat er niets aan de hand is."

Misser Zo vreemd is het dus niet; iemand die internationaal gerenommeerd is, een dergelijke misser maakt en daarin blijft volharden. Een vicieuze cirkel, wetenschappelijk sektarisme. Het klinkt aannemelijk. Intussen zijn er journalisten die nog steeds op zoek zijn naar de werkeHjke auteur van 'De ondergang van Nederland'. Teun van Dijk is daar blij mee, maar het vijzelt zijn imago niet meer op. Tenzij onverhoopt blijkt dat Komrij toch...

39 v u MAGAZINE JUL/AUG 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen