VU Magazine 1996 - pagina 217

-ammmÊmimsiÊÊiÊÊsmmsar

Nauwelijks had de dokter dit gezegd of met bovenmenselijke inspanning sprong Hatteras over de lavastroom. Zij schreeuwden van angst; zij dachten dat Hatteras in de stroom van vuur was verzwolgen, maar de kapitein was aan de overzijde van de rivier terechtgekomen, gevolgd door zijn hond Due, die hem niet wilde verlaten. Hij verdween achter een gordijn van rook en zijn stem werd door de afstand steeds flauwer. "Naar het noorden! naar het noorden!" riep hij uit. "Naar de top van de berg Hatteras! Denk om de berg Hatteras!" Jules Verne wilde zijn held daarop jammerlijk in de krater laten omkomen (geen sterveling had toen nog enig idee wat op de Noordpool te zien was; een soort uitlaatklep leek Verne op dat punt van de aardbol wel handig), maar dit was uitgever Hetzel te gortig. Een happy end zou op prijs worden gesteld. Onmogelijk, zei Jules Verne. Deze geschiedenis kon slechts uitlopen op een ramp. Bij wijze van compromis werd kapitein Hatteras daarop op het nippertje gered en krankzinnig bevonden. Als "een arm lichaam zonder ziel" dreef de kapitein samen met andere overlevenden op een ijsschots terug naar de bewoonde wereld. Daar werd de ontdekking van de Noordpool gemeld. Verne: "De dagbladen plaatsten de naam van Hatteras in de koppen boven hun kolommen als die van een martelaar en Engeland sidderde van hoogmoed." In het krankzinnigengesticht Sten-Cottage bij Liverpool wandelde de van zijn verstand beroofde Brit daarna dagelijks een rechte laan af, gevolgd door zijn even trouwe als treurige hond. Aan het eind van de laan gekomen, liep de kapitein vervolgens altijd achterwaarts terug. De arts sloeg dit eigenaardige gedrag oplettend gade. Toen pas ging hem een lichtje op waarom Hatteras zich dwangmatig steeds in dezelfde richting voortbewoog, als het ware onder invloed van een magnetische kracht. Het boek eindigt: "Kapitein John Hatteras liep altijd naar het noorden..."

Uitwasemingen Afgekeurd door Hetzel werd een roman, die Jules Verne schreef kort na het inleveren van het manuscript van Kapitein Hatteras. Pas 130 jaar later is het thans uitgegeven nadat enkele jaren geleden het manuscript was opgedoken uit een oude brandkast van Verne's nakomelingen in Toulon, waarvan de sleutel sinds mensenheugenis zoek was. In deze pas ontdekte roman wordt Parijs beschreven, zoals dat er volgens Jules Verne na een eeuw, dus omstreeks de jaren zestig van de 20e eeuw zou uitzien. Aandacht trok Tarijs in de twintigste eeuw' natuurlijk in de eerste plaats vanwege de erin beschreven technische zaleen, maar deze lof zou Verne - zoals hij ook later deed in de weinige intei-views - stellig hebben weggewuifd. Inderdaad beschreef hij slechts technieken, waarmee in die dagen al werd geëxperimenteerd. Het boek toont aan dat Verne al in 1863 nauwkeurig volgde, wat populairwetenschappelijke tijdschriften te melden hadden.

WETENSCHAP,

lUusüatie uit 'Reizen en lotgevallen van kapitein Hatteras': een vulkaan op de Noordpool als een soort uitlaatklep leek Verne op dat punt van de aardbol wel handig.

Onthullender is de door Hetzel afgekeurde roman dan ook omdat er uit blijkt hoe somber Jules Verne op 35-jarige leeftijd is over "die duivelse vooruitgang". Hij vreest een kille door economische wetmatigheden beheerste maatschappij, waarin geen plaats meer is voor kunst, poëzie filosofie of muziek of voor de natuur. "In een straal van tien mijl rondom Parijs is geen frisse lucht meer", laat hij iemand zeggen. Het is er net zo geworden als in Londen. "Met behulp van tienduizend fabrieksschoorstenen, van chemische produkten, kunstmest, kolenrook, giftige gassen en uitwasemingen van de industrie hebben we een lucht samengesteld, die niet onderdoet voor die van het Verenigd Koninkrijk." Jules Verne wordt beschreven als een gesloten man, die humor hanteerde als een schild. Tot droefenis van zijn bewonderaars moet hij op latere leeftijd veel stukken over zijn privé-leven hebben vernietigd. Bewaard gebleven zijn wel brieven van Hetzel waaruit blijkt hoezeer Verne door zijn uitgever werd gecensureerd. Gewaagde grappen op godsdienstig en seksueel gebied konden niet worden gedoogd en zeker verzette Hetzel zich tegen Jules Verne's voorkeur voor een tragisch slot. Voorzover bekend heeft Jules Verne daar nooit moeilijk over gedaan. Zeker als beginnend schrijver kon hij zich weinig permitteren.

CULTUUR é) SAMENLEVING

- MEI

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen