VU Magazine 1996 - pagina 301

ook niet de bedoeling kan zijn. Je merkt bij zulke gelegenheden ook de betrekkelijkheid van wetenschappelijke kennis. Bepaalde kennis dringt niet door omdat die buiten het eigen gevoelsleven en de eigen ervaring staat. Wie ben ik dan om te zeggen dat ik gelijk heb? De spanning tussen wat waarheid is en wat men als waarheid wil aanvaarden, ondervind je al gauw aan den lijve. "Ik heb mij veel beziggehouden met geweld in de samenleving, met moord en doodslag. Het oordeel daarover kan niet anders luiden dan dat Nederland een tamelijk vredelievend land is. Mensen horen dat niet graag. Ze worden er zelfs boos om en zeggen dat je de zaken vergoelijkt en vindt dat het allemaal zo erg niet is. Elke moord is natuurlijk ook verschrikkelijk, maar mensen hebben geen boodschap aan getallen en statistieken. Ze willen dat je hun emoties serieus neemt. Dat is begrijpelijk maar het wordt griezelig als aan die emoties ook politieke consequenties worden verbonden. Het is idioot wanneer we in Nederland een beleid verdedigen onder verwijzing naar hoe geweldadig de samenleving is; die is er helemaal niet. In zekere zin is elk westers land onveilig, maar niet onveiliger dan in de meeste andere periodes uit de geschiedenis. "Ik heb altijd historische ontwikkelingen onderzocht. Hoe verhoudt hetgeen we nu hebben zich tot hoe het vroeger was? Daardoor krijg je een ander perspectief dan mensen die in het hier en nu vertoeven. Ik stel mijzelf de vraag: waarom is Nederland zo vredelievend? De meeste mensen willen juist horen: waarom is Nederland zo gewelddadig? Ik ben me gaan realiseren dat er meer waarheden zijn, er zijn meer kanten aan een zaak. Je hebt niet alleen te maken met kennis maar ook met emoties en die emoties gaan zeer diep. Dat komt doordat misdaad raakt aan de fundamenten van het menselijk gevoel voor geborgenheid en orde. Elke misdaad doet afbreuk aan dat gevoel." Ben je als criminoloog minder vatbaar voor de werkelijkheid van die emoties? "Je krijgt als criminoloog in ieder geval last van beroepsdeformatie. Wat dat betreft ben ik blij dat ik mij er nu een beetje van losmaak. Als ik in een krant een verhaal lees dat een meisje vermoord is, vind ik dat erg, maar ik kan tevens heel verontwaardigd raken over de manier waarop media en belangengroepen met een dergelijke gebeurtenis omspringen. Het heet dan: als er meer politie was geweest, dan had die moord niet plaatsgevonden, of: het is allemaal een erfenis van de jaren zestig. In een tragische gebeurtenis zoekt men de bevestiging van het eigen wereldbeeld. Daar word ik boos om. Maar eigenlijk spreekt uit die boosheid een beroepsdeformatie en zou ik moeten zeggen: die vuile, gore klootzak, hoe durft zo'n vent een meisje te vermoorden! Dat realiseer ik mij nu meer. "Ik heb ook zoveel gelezen op misdaadgebied. Ik ben begonnen in de misdaadverslaggeving en heb later nog eens twee jaar alleen maar kranten zitten lezen. Daardoor word je toch wat ongevoeliger voor allerlei verschrikkelijks. Ja, misschien ben ik wel een tikje afgestompt. Maar daar staat weer tegenover dat ik

meer dan gemiddeld slecht tegen gewelddadigheid in films kan. "Het besef dat achter het onveiligheidsgevoel iets fundamenteels schuilgaat, heeft iets literairs. De gevoelens die mensen met criminaliteit verbinden, hebben te maken met hun hele leven. Ongenoegen over misdaad is een soort houvast, een symptoom van ongenoegen over een snel veranderende samenleving. Vooral oudere mensen hebben het gevoel dat het leven hun ontglipt, ze kunnen het allemaal niet meer bijhouden: de veranderingen in het gedrag van jongeren en veranderingen op het terrein van de seksualiteit. Men heeft het gevoel de zaak niet meer in de hand te hebben, alles is onbeheersbaar geworden. Dat zijn belangrijke bronnen van onveiligheidsgevoelens. Maar zulke gevoelens zijn moeilijk uit te leggen. Dat heeft met veel meer te maken dan met misdaad alleen."

"Ik heb steeds geprobeerd te laten zien dat de dingen ingewikkelder zijn dan ze op het eerste gezicht lijken."

Mensen denken over het algemeen niet op een theoretiserende manier na over het eigen leven en gevoel. "Men kijkt inderdaad niet op zo'n manier naar zichzelf dat men zegt: ik ben bang voor misdaad omdat ik de wereld om mij heen niet langer kan beheersen. In romans is het wel mogelijk om met literair gereedschap zulke gevoelens te verwoorden. Je kunt diepgaander iemands emoties blootleggen. Het betekent wel dat mensen hun onbehagen projecteren op de misdaad. Vervolgens zeggen media en politici dat als maar meer middelen worden ingezet, de misdaad zal verminderen. Dat is een grote misvatting. "Men vindt het niet leuk wanneer ik zeg: we leven in een prachtige samenleving waarin we elk jaar op vakantie kunnen, waarin een uitstekende gezondheidszorg en een sociaal vangnet bestaat, en waarin we vergeleken met iedere andere tijd een buitengewoon veilig leven leiden. Die welvaart heeft wel tot gevolg dat er meer wordt gestolen dan vroeger. Wat het afpakken van andermans bezittingen betreft, gaat men inderdaad verder dan vroeger. Dat is kennelijk de prijs die je moet betalen. Maar daar staat veel tegenover. Alleen zien mensen niet wat ze hebben. Dat is wat moralistisch gezegd, maar misschien ben ik wel zo. "Als je weet hoe het dagelijks leven er vroeger uitzag, hoe men aan de onderkant van de samenleving leefde, en in welke omstandigheden gevangenen hun straf uitzaten, dan kun je alleen maar gevoelig worden voor hoe goed het nu is. Ik heb voortdurend de neiging om te zeggen: houd toch eens op met zeuren. Tot kort na de oorlog was alles zo veel onveiliger en bedreigender dan het nu is. Dat vergeet men. Mensen tellen hun zegeningen niet. Dat doe ik zelf trouwens ook vaak niet: je bent heel snel geneigd je bezig te houden met hetgeen slecht is en met wat je niet hebt."

WCS JULI - AUGUSTUS

1996

17

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen